Door: Anne Ornstein
In deze rubriek wordt telkens een oud of nieuw, bekend of minder bekend boek met een Joods thema besproken dat het verdient gelezen te worden. Dit keer De Magiër van Lublin van Isaac Bashevis Singer, uit 1960.
Dit is persoonlijk een van mijn favoriete boeken! Bashevis Singer is een van de bekendste en populairste schrijvers van boeken met Joodse thematiek. In 1978 ontving hij voor zijn oeuvre de Nobelprijs. Het boek verhaalt over de Joodse Jasja Mazur, een zogenaamde ‘duizendkunstenaar’ (magiër) in Polen. Met een duizendkunstenaar wordt hier een soort artiest bedoeld die al rondreizend kunstjes doet -zoals koorddansen, goochelen en acrobatiek- voor een publiek.
Plot
Jasja wordt verliefd op de Poolse weduwe Emilia, terwijl hij thuis een trouwe, Joodse vrouw heeft. Daarnaast heeft hij ook nog een paar minnaressen. Door de beloftes die hij deze verschillende vrouwen doet (van eeuwige trouw bijvoorbeeld, of een glansrijke toekomst samen), houdt hij de dames aan het lijntje. Jasja heeft weinig geld, maar Emilia heeft hij wijsgemaakt dat geld geen probleem is. Gedreven door verlangen en de angst om gezichtsverlies te lijden, zoekt hij steeds meer de morele grenzen op van hoe je als mens aan geld kunt komen. Zodoende werkt hij zich in de nesten.
Hartstocht en Ascese
Het verhaal laat zien hoe hartstocht kan leiden tot een boel ellende, zoals moreel verval en het feit dat je als mens met jouw handelingen een ander pijn kunt doen. Wanneer een van Jasja’s ‘dames’ zodanig gekwetst raakt en er iets onomkeerbaars gebeurt, wordt Jasja getroffen door zo´n groot schuldgevoel dat hij besluit om zich terug te trekken uit het openbare leven en een kluizenaarsleven (ascese) te leiden. Hij doet afstand van bijna al zijn bezittingen en gaat wonen in een soort bunkertje in zijn tuin.
In wezen vormt ‘het kwaad’ de kern van het boek. Niet per sé het kwaad waar de rechtspraak aan te pas komt, maar een subtieler soort kwaad. Een kwaad waarvan je eigenlijk niet weet of je het wel als zodanig kunt bestempelen, omdat het vaak voortkomt uit goede bedoelingen en onbewuste veronachtzaming. Zo kan het iedereen weleens gebeuren dat we vergeten contact met iemand op te nemen, dat we niet meer verder willen met een huwelijk, of dat we net een beetje te fel op iemand reageerde. De vraag die het boek -zo meen ik- dan ook impliciet probeert op te werpen, is: hoe draag ik verantwoordelijkheid voor de mensen om mij heen en tot waar reikt deze verantwoordelijkheid? Want ook de ander draagt verantwoordelijkheid. Om dingen niet altijd persoonlijk op te vatten bijvoorbeeld, of om eigen keuzes te maken. Zo dragen óók de vrouwen in Jasja’s leven ieder hun eigen verantwoordelijkheid, die ze vervolgens niet altijd nemen. Maar uiteindelijk zijn veel dingen ook gewoon tragisch. Bashevis Singer beschrijft deze tragiek zonder oordeel en met veel empathie.
Jodendom
Omdat Jasja ergens ook altijd een verlangen heeft gekoesterd naar de tradities en wetten van het Jodendom die het leven structuur en duidelijkheid verschaffen, gaat zijn ascese gepaard met het leiden van een orthodox-Joods leven. In zijn bunkertje houdt hij zich dag in, dag uit bezig met Thora. Ascese komt voor in bijna alle religies, maar is in het Jodendom controversieel, omdat juist de ‘aardse’ zaken zoals huwelijk, het opvoeden van kinderen, en werk een belangrijke rol spelen (denk ook aan de Talmoed met zijn vele casussen en wetten). De lokale rabbijn poogt hem dan ook op andere gedachten te brengen, maar tevergeefs.
Over de schrijver
Bashevis Singer werd geboren in de buurt van Warschau in 1904 en was een telg uit een rabbijnenfamilie. Nadat hij geleerd had aan het rabbijnenseminarie, besloot hij dat een carrière als rabbijn niet bij hem paste. Zijn relatie tot het Jodendom was complex en onconventioneel. Toen het antisemitisme in de jaren 30 een vlucht nam, emigreerde hij naar de VS. Bashevis Singer heeft vele andere boeken op zijn naam staan, zoals Shosha, Satan in Goray, en Yentl (dat later werd verfilmd met Barbra Streisand in de hoofdrol). Tevens schreef hij kinderverhalen.
De Magier van Lublin van Uitgeverij De Arbeiderspers is tweedehands te koop via bol.com vanaf €8,50. Heeft u het boek gelezen en wilt u erover meepraten? Laat dan hieronder een comment achter!
