Gisteren werd het Capitool belaagd door Trump-aanhangers. Een deel van hen slaagde erin om binnen te komen en deze useful idiots richtten een behoorlijke ravage aan. Vervolgens zijn de media aan zet, die deze gebeurtenis moeten verslaan en voorzien van duiding. Wat is er precies gebeurd, wat betekent het en wie is er verantwoordelijk voor. Als we alleen afgaan op de Nederlandse media en andere overwegend linkse media, dan ontstaat er een zeer eenzijdig, onvolledig beeld, dat juist bijdraagt aan verdere polarisatie. Vandaar een nieuwe column van onze huissocioloog om de situatie te voorzien van eerlijke duiding.
Zo schrijf je nooit columns, zo schrijf je er opeens twee in een week. In de vorige column riep ik op om de waarheid als kernwaarde weer in ere te herstellen, juist ook in de journalistiek. Vervolgens werd het Capitool bestormd en barst een mediastorm los, die zo eenzijdig is en waarin de waarheid zoveel geweld aan wordt gedaan, dat ik er wel wat over moet schrijven. In de hoop om iets van balans te brengen. En dus in deze column: wat is er écht aan de hand in de VS, en is dit echt allemaal de schuld van Trump? (surprise: het antwoord is nee.)
Wat maakt duiding aanbrengen zo moeilijk
Duiding aanbrengen bij conflicten is een belangrijke taak van de journalistiek en het is geen gemakkelijke taak. Die taak is extra uitdagend vanwege twee redenen 1) het moet voor de meeste kijkers begrijpelijk en interessant blijven. 2) Het moet in het straatje passen van de kijkers en van de ideologie van de nieuwsbrenger. Wat betekent dat voor het nieuws zelf?
Dat het nieuws begrijpelijk moet blijven zorgt ervoor dat als het even kan elk conflict wordt gereduceerd tot goed en slecht. Trump bad, Biden good. PA good, Israël bad. Muslims good, right-wing parties bad. Oekraïne good, Rusland bad. Arme mensen good, rijke mensen bad. Minorities good, white people bad. De elite zijn de onderdrukkers, de anderen zijn de onderdrukten. Je begrijpt em wel. Goede partijen kunnen bijna nooit wat verkeerd doen en slechte partijen kunnen bijna nooit wat goed doen. Joden zijn in dit narratief doorgaans deel van de – rijke – elite, en zijn dus al snel de pineut. Eerst waren we niet blank genoeg, nu zijn we opeens te blank. Het kan verkeren.
Het nieuws interessant houden. Dat lukt niet altijd. Zo kan je elke dag op het nieuws lezen over hoe slecht Israël is, maar hoor je wekenlang niets over Syrië, Soedan, Jemen of Azerbeidzjan. Conflicten die veel groter en bloediger zijn, in dezelfde regio, maar die niet ‘sexy’ genoeg zijn. Bedenk wel, het gaat uiteindelijk om de kijkcijfers.
De kwaliteit van het nieuws of het waarheidsgehalte staat niet per se op de eerste plaats. Ik moet denken aan het boek van Joris Luyendijk – een echte aanrader – Het zijn net mensen. Hij schrijft over zijn tijd als verslaggever in het Midden-Oosten en vertelt over het grote verschil tussen de realiteit en de beeldvorming en waar dat vandaan komt. De ideologische boodschap weegt doorgaans zwaar mee en dat komt de waarheid niet ten goede. Het valt vaak pas op als we nieuws zien over een onderwerp waar we veel van weten. Dat verschil tussen realiteit en beeldvorming is iets waar we ons allemaal veel meer bewust van zouden moeten zijn, dus lees dat boek!
Waarom is duiding zo belangrijk?
We leven in een ingewikkelde wereld. Er komt veel informatie op ons af en journalistieke duiding helpt ons om de informatie op een goede manier te plaatsen en een beter beeld te vormen van de realiteit. Duiding heeft dus een invloed op hoe wij over de realiteit denken, en de verslaggeving beïnvloedt ook welke issues wij belangrijk vinden. Daarmee is het nieuws en de duiding daaromheen een belangrijk instrument om de publieke opinie te bespelen. Iedereen: politici, bedrijven, activisten, aan alle kanten van het spectrum maakt dan ook gebruik van dit instrument. De ene kant niet meer of minder dan de ander. Iedereen doet het. En waarom? Macht. In principe is elke keuze terug te brengen tot de afweging of iemand denkt dat hun macht erdoor toeneemt en of ze het voor zichzelf kunnen verantwoorden.
Wat is er aan de hand in Amerika
De Verenigde Staten is anders dan alle landen op het Europese continent. De balans is compleet zoek. Tussen arm en rijk. (Op de zogeheten Gini-index, die ongelijkheid meet, staat de VS veel hoger dan andere westerse landen. Kijk maar.) Tussen Democraat en Republikein. Tussen blank en zwart. Tussen werkgever en werknemer. Tussen producent en consument. Tussen de kuststaten en de centrale staten. Tussen pro-life en pro-choice. Het land is ontzettend gepolariseerd en dit wordt nog extra aangezet, door partijen die hiervan profiteren.
De disbalans is zo groot dat we in Europa nauwelijks kunnen voorstellen hoe ernstig het is. Op veel gebieden is de VS helemaal geen vrije, open democratie, maar een repressief dictatoriaal regime met veel gebieden die qua socio-economische factoren meer van een derdewereldland weg hebben. Geloof je me niet? In de staten New York en Californië is bijvoorbeeld meer dan 22% van de mensen analfabeet, dat is slechter dan Zimbabwe of Lesotho.
Nu hebben we te maken met een tweepartijenstelsel, waarvan politicologen allang weten dat dit negatieve consequenties met zich meebrengt. Er zijn geen coalities, geen compromissen. Het is alles of niets. En in een land waar het winnen van de verkiezingen zo ontzettend veel macht en geld oplevert, is men ook bereid om dingen te doen waar we in Europa niet eens aan zouden denken. Verkiezingen zijn oorlog en alles is daarin geoorloofd. Daarnaast is de overheid in de VS, nog veel en veel meer dan in Europa, een speelbal van lobbyisten van het bedrijfsleven.
Beide partijen gaan tot het uiterste
Wat is er zoal geoorloofd, of wat permitteren de partijen zich? Allereerst gooien ze met modder op een manier die hopelijk nooit overwaait naar ons continent. Vaak is de modder nog enigszins gebaseerd op waarheid, maar vaak ook niet. Toen Clarence Thomas als eerste zwarte man werd voorgedragen voor het Supreme Court werd hard gezocht naar ‘dirt’ en vonden iemand die hem van seksuele intimidatie wilde beschuldigen. Haar verhaal in de commissie was anders dan wat ze aan de FBI vertelde, maar zijn reputatie was voorgoed beschadigd. Hier zie je hem zijn eer verdedigen. En tegen wie moet Thomas zich hier verdedigen? Ja hoor, tegen de ‘fatsoenlijke’, anti-racistische, Joe Biden. Overigens heeft hij zijn benoeming alsnog gekregen.
Heb je weleens gehoord van gerrymandering? Het gebeurt overal, maar de VS is kampioen. Ze passen de grenzen aan van districten, om op die manier verkiezingen te beïnvloeden. Nog veel erger, iets wat met name Republikeinen doen, is het verzinnen van regels waardoor het moeilijker of onmogelijk wordt om te stemmen. Ze zorgen dat deze regels vooral de minderheden treffen die eerder geneigd zijn om op de Democraten te stemmen. Zo moet je verplicht een dure ID-kaart hebben om te mogen stemmen. Je stemrecht wordt afgenomen als je een strafblad hebt en ga zo maar door.
Tot slot hebben ze zeer agressieve campagnes waarbij alle mogelijke data wordt gebruikt om zo efficiënt mogelijk te marketen. Je wordt op zeer invasieve wijze gebeld, gemaild, mensen komen langs en je wordt gelokt met gratis eten, drinken en shows tot in het stembureau. Vrijwel alles wat ik hier heb genoemd zou ondenkbaar en deels strafbaar zijn in Nederland.
Geen ethisch verschil, maar marketingverschil tussen Democraten en Republikeinen
De belangrijkste conclusie tot nu toe moet echter deze zijn: deze partijen zijn gericht op geld, macht en de belangen van grote bedrijven. Als je kijkt naar de drive en inborst van deze partij, dan is er eigenlijk geen noemenswaardig verschil tussen de Democraten en de Republikeinen. Als je écht kijkt naar hoe ze zich gedragen, dan kan je onmogelijk volhouden dat de ene goed is en de ander slecht. De ene ethisch en de ander onethisch. De ene die zich aan de regels houdt en de ander niet. Het enige verschil is dat de Democraten hun macht proberen te verkrijgen door de linkerhelft van de Amerikanen naar de mond te praten en Republikeinen de rechterkant. That’s it.
Dat betekent dat de Democraten proberen om stemmen te winnen door te roepen wat populair is op links. Alles rond immigratie, black lives matter, gender-dingen, rijken belasten, grenzen open, ‘wokeness’, die groep moeten ze erbij hebben. Wanneer er rellen zijn waar doden vallen rond black lives matter, denk dan niet dat Joe Biden deze duidelijk veroordeelt. Het wordt gelegitimeerd en de schuld wordt extern gelegd. Want zij zijn fatsoenlijk en worden onderdrukt.
Dit terwijl de Democraten eigenlijk zelf niets hebben met dat deel van de achterban en er ook niets voor doen. Want dat maakt het extra zuur, wanneer de Democraten aan de macht zijn krijgen de armeren en de minderheden het doorgaans niet beter. Ironisch genoeg was het economisch onder Trump voor iedereen prima. Je ziet vaak dat progressieve partijen een averechts effect bereiken met hun beleid.
En de Republikeinen doen dus hetzelfde. Zij cateren een groep die ze niet kunnen missen en daarom bespelen. De Proud boys, de grote hoeveelheid mensen die nog in dorpen woont, de patriotten en zelfs clubs als de Ku Klux Klan. Onbegrijpelijk dat die club überhaupt mag bestaan. Maar dat is de Amerikaanse politiek. Deze groepen worden ingezet voor politieke doeleinden en beide partijen gebruiken hun agressieve flanken voor hun eigen doelen. Dit leidt tot polarisatie, geweld, rellen etc. Zo gaat dat in de VS. En vrijwel geen van die pipo’s gelooft ook maar één moment dat de anderen daadwerkelijk zo slecht zijn. Het is allemaal een grote show.
Wordt Trump terecht verweten dat hij de uitslag niet respecteert?
Trump wordt dus verweten dat hij de verkiezingsuitslag niet respecteert. En daar hebben ze gelijk in. Het is ondemocratisch en gevaarlijk. Maar is dat het hele verhaal? Wat is de juiste duiding? Als je je niet gek laat maken door het Democratische geschreeuw, denk dan terug aan hoe de Democraten reageerden toen Trump gekozen werd. De Democraten hebben 4 jaar lang niet geaccepteerd dat hij president was. Ze hebben vanaf het begin keer op keer geprobeerd hem af te zetten, ze hebben bewijs gefabriceerd, maar het bleek telkens niets waard.
Ze hebben wekenlang rellen georganiseerd om Trump te pesten, ze hebben alles gedaan om hem compleet af te branden. En of het stemmen met de post, mail-in ballot, eerlijk is gegaan, waarschijnlijk niet, want beide partijen spelen vals. Maar binnen het gehele politieke spel zoals dat daar wordt gespeeld, is Trump misschien niet gemiddeld, maar ook zeker geen uitzondering in zijn gedrag, in deze compleet verziekte, corrupte politieke bende. Een andere plausibele verklaring voor de door Trump aangespoorde rellen is dat dit zijn manier is om de Democraten een beetje terug te pakken voor de buitensporige heksenjacht van de afgelopen 4 jaar. Want ook voor hun doen zijn ze erg ver gegaan. Overigens is dit spel natuurlijk niet met Trump begonnen. Beide partijen maken elkaar al eeuwenlang het leven zuur, en het wordt steeds erger.
Hoe ernstig was de bestorming
Symbolisch was deze bestorming ernstig. Het democratische proces is verstoord. Politici moesten vluchten en Trump had deze groep opgejut. Er zijn 4 mensen doodgegaan, alle vier demonstranten of hoe je ze wil noemen. Heel erg kwalijk. Er is geen legitimatie voor en de mensen die zich misdragen hebben moeten worden berecht. Geen excuus. Dit moet worden afgekeurd en in de Senaat deden de meeste mensen dat ook, zowel Democraten als Republikeinen. Er zijn gisteren tientallen mensen gearresteerd en dat zullen er wel meer worden.
Maar wat werd er nog meer geroepen: dat deze demonstranten, of terroristen, heel anders behandeld waren als ze zwart waren geweest. En dat dit een van de ergste dingen was in 200 jaar in de VS. Wat betreft het eerste: de hele zomer waren er rellen waar veel meer mensen zijn doodgegaan en waar veel meer is kapot gemaakt, geplunderd en in de fik gestoken. Wekenlang. Zijn we dat alweer vergeten? In Seattle heeft een gewapende groep zelfs een onafhankelijke staat uitgeroepen. De aanval werd geopend en alles wat maar werd gezien als onderdeel van de elite of van de Republieken werd vogelvrij verklaard. Een beeldenstorm waar geen enkel symbool meer heilig was. Er werd nauwelijks tegen opgetreden en het werd door de Democraten niet veroordeeld. Hoe moet dat zijn geweest voor traditionele Amerikanen? Wat zij hebben aangericht was oneindig veel groter dan het speldenprikje van gisteren.
Overigens vraag ik me af of het geen ingecalculeerd risico was. Denk je dat de VS hun Senaat niet goed kunnen beveiligen? Ze wisten hartstikke goed wat er zou kunnen gebeuren en ze hebben het mogelijk gewoon laten gebeuren. Als je terugkijkt zie je dat de politieagenten in het Capitool nog selfies laten maken met deze sneue figuren. Volgens mij was dit allemaal deel van de show en kunnen ze dit weer gebruiken voor hun frames en polarisatie. Dit is nu eenmaal hoe ze daar politiek voeren. Dat is vreselijk en abject. Maar dat betekent niet dat de een beter is dan de ander.
En even tussendoor: laten we even verder denken aan de andere demonstraties uit het nieuws van de afgelopen periode. De boeren die het Provinciehuis binnenvielen, de blokkeerfriezen, de klimaatactivisten die wegen bezetten, de rellen in Veen, de vele autobranden, de anti-corona demonstraties waar mensen geen afstand hielden. Je kan alles groot maken en stellen dat het een aanval is op democratie en dat mensen bloed aan hun handen hebben en in het land van Hollywood kunnen ze dat extra goed en overtuigend. Laat je niet gek maken door de frames. De politici in de VS en de media kunnen hartstikke goed doen of iets het einde van de wereld is of juist irrelevant, maar als we een stap terug zetten en situaties naast elkaar leggen, dan blijkt dat er vaak overdreven wordt en dat dit ook bewust gebeurt voor politieke- en kijkcijferdoeleinden.
De échte schuldigen en onze eigen rol
De échte schuldigen zijn degenen die de polarisatie tussen de groepen exploiteren en vergroten. Zowel de Democraten als de Republikeinen creëren en misbruiken onvrede in hun achterban. Ze zwepen hen op en plukken hier vervolgens de vruchten van, samen met de mediabedrijven. En wij in Nederland gaan er vrolijk in mee, in de grote leugenachtige frames. We trappen er allemaal in. Republican bad, Democrat good. Geloof je het echt?
De VS hebben een verziekt systeem, en door hier eindeloos hun frames te herhalen en het idee te versterken dat het hier gaat om een simpel conflict tussen fatsoenlijken en deplorabelen maken we het alleen maar erger. Meer polarisatie, meer afstand, meer conflict. Macht corrumpeert, en “two wrongs don’t make it right”. Liegen voor het goede doel is nog steeds liegen en creëert een organisatie die gelooft dat ze boven de wet staan. A recipe for disaster dus.
Kortom: we hebben te maken met een zeer ingewikkeld conflict, maar wat feitelijk niet meer is dan twee eeuwenoude partijen, samen met het bedrijfsleven, die met elkaar verwikkeld zijn in een ordinair gevecht om macht en er werkelijk alles bijslepen wat ze maar kunnen om te winnen. Ethisch besef is er niet bij. En we moeten ontzettend oppassen dat we niet in onze kramp schieten en automatisch voor de underdog of de onderdrukte kiezen. De Democraten hebben toevallig deze zielige groep als achterban, maar dat betekent nog niet dat ze goed zijn voor die achterban. Het is een smokescreen.
En doordat wij zo’n eenzijdig beeld schetsen geven we de Democraten alleen maar meer reden om zich verder te misdragen. Als wij willen bijdragen aan een betere wereld, dan moeten we beide partijen met dezelfde kritische blik volgen en niet klakkeloos de Democratische frames overnemen. En nu we toch bezig zijn: het Israëlisch-Palestijns conflict heeft precies hetzelfde nodig van onze media. Een eerlijke verslaggeving, op basis van hoe het écht zit. Ik kan niet wachten tot het zover is.
Tot zover mijn column. Ik ben benieuwd naar de reacties. Als je er trouwens goed over nadenkt kom je erachter dat veel meer partijen en belangengroepen hun eigen achterban geen goede dienst bewijzen. Eerder averechts. Misschien besteed ik daar in een andere column aandacht aan.
