Toen in 1165 de Almohads – een fundamentalistische Islamitische groepering – de macht kreeg in Marokko werden de leden van de Joodse gemeenschap aldaar voor een keuze gesteld: Bekering tot de Islam of de dood.
Sommigen konden vluchten, anderen hebben hun keuze voor het Jodendom – hun identiteit – met de dood moeten bekopen en weer anderen hebben zich laten bekeren. Voor die laatste groep was de bekering vaak enkel voor de bühne en werd het Jodendom, weliswaar ondergronds en in het geheim, maar toch zo goed en kwaad als het kon beleefd.
De rest van de Joodse gemeenschap stond voor de vraag hoe ze om moesten gaan met deze bekeerlingen. Enerzijds riskeerden ze hun leven door in het geheim toch aan het Jodendom vast te houden, maar anderzijds werd hun bekering door anderen wel beschouwd als verraad. “Als zovelen zich hebben laten vermoorden of zijn gevlucht met achterlating van al hun bezittingen, is het dan acceptabel en ethisch juist om deze mensen als volwaardige joden te beschouwen?” zo vroeg menigeen zich af.
Er waren toentertijd ook rabbijnen die met deze vraag worstelden. Indien iemand zijn eigen Joodse gemeenschap verraden heeft door bekering tot de Islam, dan moet hij ook met de consequenties daarvan geconfronteerd worden en moet hij niet verwachten dat hij later, wanneer het sein op veilig staat en hij als het ware weer thuis kan komen, dat hij dan nog welkom is.
Terwijl deze rabbijnen een duidelijke en zeer begrijpelijke boodschap gaven aan de Joodse gemeenschap, was Maimonides (1138-1204) het met hun harde afwijzende opstelling oneens. Maimonides, die zelf ook verschillende keren was gevlucht voor religieuze onderdrukking, nam afstand van de eerdergenoemde rabbijnen en noemde een van hen zelfs een charlatan. Hij pende zijn eigen respons hoe om te gaan met deze problematiek.
In dit werk, Iggeret ha-Shemad, benadrukt hij dat men nooit mag toegeven aan druk die een verzwakking van het Jodendom tot gevolg kan hebben. “Wanneer de Overheid van een Jood verlangt om ook maar een millimeter van het Jodendom op te geven, dan moet hij zijn hele hebben en houwen achterlaten en zo snel mogelijk elders zijn heil gaan zoeken”. Zo schrijft de Maimonides.
Anders gezegd: Een Overheid die de scheiding van Kerk en Staat niet (meer) onderschrijft en middels dwang haar inwoners een religie (of secularisatie) wil opleggen, zal eindigen als een totalitaire Staat waarin je je kinderen niet groot wilt brengen. En dus zegt Maimonides: vlucht!
“Echter”, vervolgt hij: “indien een persoon zich wel heeft laten bekeren, dan mogen we hem toch niet afschrijven, ongeacht zijn beweegreden. Want de mens blijft in essentie goed, ook als zijn daden volledig fout zijn of waren. We hebben de opdracht om hem als het ware te omarmen en moeten actief proberen om hem weer binnenboord te krijgen.”
De Parasja, afdeling in de Torah die wereldwijd in de synagogen wordt gelezen, is deze week: Pinchas (Bamidbar 25:10 t/m 30:1. Sjabbat begint 10 juli om 20:10 uur en eindigt op 11 juli om 23:05 uur.
