Alweer ruim tien jaar geleden hield ik als mede-aanklager voor de Wereldomroep een blog over het Demjanjuk-proces bij. De toenmalige hoofdredacteur Rik Rensen stelde me in staat om het hele proces bij te wonen. Dat was geen kleinigheid, alleen al de vliegtuigtickets, de hotels en de taxi’s kostten een klein fortuin. Een paar maanden nadat het proces voorbij was werd de Wereldomroep wegbezuinigd. Maar er was nog tijd genoeg om van mijn rapportages een boekje te maken dat werd uitgegeven door uitgeverij Verbum. Aan die periode heb ik een vriendschap overgehouden die me dierbaar is.
Dat is de vriendschap met Gerton van Boom, projectontwikkelaar en directeur van van Boom en Slettenhaar, een beleggingsfonds in commercieel onroerend goed Niet dat we elkaar vaak zien. Daarvoor heeft Gerton het veel te druk. Maar zo af en toe ontmoeten we elkaar en dan praten we bij. ‘Erg interessant,’ zult u denken, ‘maar waarom moet dat in Joods.nl?’ Dat ga ik uitleggen. Gerton heeft twee beroepen. Hij is ook uitgever, en niet zomaar een van detectives of romans. Integendeel, Gerton is directeur van Uitgeverij Verbum, de Holocaust bibliotheek. Dé uitgever van getuigenissen over de Sjoa.
Ik weet het niet zeker, maar ik vermoed dat het uitgeven van herinneringen over die vreselijke periode geen erg winstgevende business is. Maar een hobby is het zeker niet, daarvoor is het onderwerp te serieus. Waarom het dan toch doen? Gerton studeerde geschiedenis in Groningen. Aan de Holocaust werd geen aandacht besteed. Het is wonderlijk dat de studenten dat onderwerp helemaal niet misten maar het tekent de naoorlogse onverschilligheid. Toch bezocht Gerton aan het eind van de vorige eeuw Auschwitz. Hij was flabbergasted. Hoe kon zo’n duivels plan hebben bestaan en vooral, hoe kon het worden uitgevoerd? Gerton las zich in. Hij merkte dat er weliswaar veel literatuur verschenen was maar dat belangrijke boeken niet in het Nederlands waren vertaald. In 2005 gaf hij het eerste boek uit van wat een lange reeks zou worden. Inmiddels telt de bibliotheek meer dan 70 titels!
Uiteraard zijn er steeds minder mensen die de Holocaust zelf hebben meegemaakt. Laat staan dat ze er nu nog over schrijven. Maar er zijn uitzonderingen. Zo komt er binnenkort een boek uit waarin de zeer getalenteerde Salo Muller vertelt over zijn strijd met de NS. Bovendien wordt Verbum een gezochte uitgever voor wetenschappelijke studies. Zoals Diamantkinderen, een studie van Bettine Siertsema over de Amsterdamse Diamantjoden. Op mijn bureau liggen twee recente uitgaven. Historicus Petra van de Boomgaard’s voor de nazi’s geen Jood. Een uitgebreide studie over hoe de Duitse officier en inmiddels behoorlijk omstreden Hans Calmeijer het leven van 2500 mensen redde. Het andere boek is van Rob Bakker, Boekhouders van de Holocaust, een ijzingwekkend verhaal over hoe efficiënt de Nederlandse ambtenaren de Nazi’s hielpen om de Jodenvervolging uit te voeren. Voor mij zijn het geen boeken om in een keer uit te lezen. Wel blader ik er af en toe in en dan geloof ik niet wat ik lees. Die koude bureaucratie van ons ambtenarenvolkje! Die onverschilligheid, dat gore winstbejag. En soms niet eens winstbejag maar gewoon omdat de ambtenaar nu eenmaal graag regels, welke en van wie dan ook, uitvoert. Het huidige schandaal van etnische Foto Studio Kastermans profilering bij de Belastingdienst laat me denken dat de Nederlandse ambtenaar niet voor verbetering vatbaar is. Maar dat terzijde.
Ik vroeg Gerton eens waarom hij ziel en zaligheid legt in zo’n speciale uitgeverij. Zijn antwoord was hartverwarmend. ‘Ik realiseer me heel goed dat mijn reeks boeken de wereld niet verandert.’ Antisemitisme en discriminatie zijn niet uit te bannen. Maar je kunt het wel proberen, daarom moet het verhaal verteld worden, keer op keer.’ Het kan niet anders, daar is ieder weldenkend mens het zeer mee eens.
Gerton, een mooie Hebreeuwse uitspraak luidt: Kol Hakawod, alle eer!
