Moderne communicatiemiddelen maken het mogelijk om ideeën snel te verspreiden en zoals een Duitse media expert ooit zei: Herhaling doet wonderen, vooral als het leugens zijn.
Zo kunnen dankzij moderne communicatiemiddelen bepaalde opvattingen binnen een mum van tijd de norm worden. Maar wat als het ideeën zijn waardoor mensen hun verstand verliezen? Er is wat voor te zeggen dat massamedia een drijfveer is voor collectieve waanzin.
De Franse revolutie kan in verband worden gebracht met de opkomst van kranten en pamfletten waardoor radicale ideeën zich sneller konden verspreiden. De opkomst van het Communisme en Nationaal Socialisme had niet kunnen plaatsvinden zonder radio, cinema en kranten waarmee het verspreiden van de boodschap nog sneller kon. Zou het toeval zijn dat er in deze militante collectivistische heils-ideologieën er groepen worden aangewezen die voor de goede zaak beroofd en vermoord moeten worden? Ik denk het niet.
Hoe sneller we kunnen communiceren, des te groter wordt de kans dat het mis gaat. Terwijl je eigenlijk toch het tegenovergestelde zou verwachten. Maar blijkbaar functioneren onze breinen niet rationeel.
Tot de intrede van het Internet was onze mediaconsumptie passief en niet zo heel erg anders dan bij de introductie van de moderne massamedia aan het begin van de vorige eeuw. De middelen en de snelheid veranderden. Maar nog altijd was het zo dat de massa geen andere keuze had dan om te ontvangen, terwijl een kleine groep in de gelegenheid was om te zenden. Dat is nu anders.
Als je een kleine groep hebt die kan zenden, is de kans ook kleiner dat er opvattingen bij zitten die kortsluiting in het menselijke brein veroorzaken. Maar ook dan gaat het mis wijst de geschiedenis uit. Maar nu dat iedereen aan het zenden en ontvangen is, schijnen we elkaar met het grootste gemak aan te steken met onzin en neemt de krankzinnigheid snel toe.
Schijnbaar is het meest effectieve denkbeeld wat zich sinds mensenheugenis het makkelijkst verspreid en mensen aanzet tot de grootste waanzin, de notie dat haat tegen anderen gerechtvaardigd is omdat het mensen zijn van kwade wil.
Niet dat iedereen onschuldig is natuurlijk, maar zolang ze niet georganiseerd zijn, mensen lastig vallen of in opdracht handelen van een staat is er niet zo veel aan de hand.
Het is de oudste valkuil die er is en velen stappen er met open ogen en de beste bedoelingen in. Het gevolg is dat mensen tekeer gaan tegen wat in essentie hun buren zijn, die ze van alles en nog wat beschuldigen, waar ze zich vervolgens zelf schuldig aan maken: “Ik mag jou haten omdat ik vind dat jij haat.”
In een land wat eigenhandig een einde heeft gemaakt aan de slavernij, een vorm van onderdrukking zo oud is als de mensheid zelf, woedt nu al enige weken een soort van Kristallnacht tegen zichzelf. Winkels en eigendommen van mensen die tegen racisme zijn, worden kapotgeslagen en geplunderd door relschoppers die ook tegen racisme zijn.
Nergens in de Verenigde Staten zijn nog voorbeelden te vinden van geïnstitutionaliseerd racisme. De politieagent die verantwoordelijk is voor de dood van George Floyd is ontslagen, gearresteerd en in afwachting van zijn rechtszaak waar hij terecht zal staan voor moord.
Toch is de woede tegen de Verenigde Staten over het verleden wat het van zich heeft afgeschud enorm en zijn uitsluitend onschuldige mensen daar het slachtoffer van. Dit is absurd, zinloos en tragisch.
Europa ter contrast had om een breuk te maken met het idee dat je bepaalde mensen als beesten kunt behandelen een wereldoorlog nodig en meer dan 40 jaar bezetting door de Sovjet Unie en de Verenigde Staten. De Amerikanen hebben een einde gemaakt aan die notie zonder buitenlandse bezetting en 80 jaar voordat ze naar Europa moesten komen om mee te helpen deze opvatting hier ook de nek om te draaien.
Mensen die zich 155 jaar na de Amerikaanse burgeroorlog en 75 jaar na de nederlaag van het Nazisme nu massaal tegen fascisme en racisme uitspreken doen dit rijkelijk laat. De vijanden waartegen ze ten strijde trekken bestaan niet meer, omdat eerdere generaties waarvan nu gezegd wordt dat het racisten waren, offers hebben gebracht waar de anti-racisme activisten geen voorstelling van kunnen maken.
Dit is geen verwijt, want niemand die er niet bij is geweest kan zich daar een voorstelling van maken. Maar in plaats van zich daar bewust van te zijn, negeren ze die offers om zich rechtvaardig te voelen en voor het goede strijden in een tijd dat daar geen persoonlijk risico aan is verbonden. Dat is wel een verwijt.
Neem bijvoorbeeld onze eigen Rob Jetten van D’66 die zich nog niet zo lang geleden uitsprak tegen institutioneel racisme in Nederland tegen buitenlanders.
Toen een stortvloed aan buitenlanders liet weten helemaal geen last te hebben van racisme in Nederland, laat staan institutioneel, gaf Jetten daar geen reactie op. Je zou verwachten dat een anti-racist verheugd zou reageren op dit nieuws. “Goh, mijn buren zijn misschien geen monsters. Goh, ik leef misschien wel in een tolerant en ruimdenkend land. Wat fijn!”
Maar niets van dit alles. Het is veel te aantrekkelijk om vast te blijven houden aan het idee dat er slechte mensen zijn die bestreden moeten worden. En zo staan we woedend tegen over elkaar, verdeeld over een onderwerp waar iedereen het met elkaar over eens is.
Want is er krankzinniger dan dat?
