Dit artikel is geschreven door John Jacobs, Biomedisch wetenschapper.
Totaal onverwacht kwam deze plaag bij het grote publiek, ondanks dat dit al jarenlang voorspeld was door virologen met in hun kielzog Bill Gates. Niet alleen in woord, ook in daad, door serieus tijd en geld te investeren in onderzoek naar virussen. Nationale onderzoeksinstituten en veiligheidsorganisaties waarschuwen ook al een jaren voor een epidemie. We moesten ons voorbereiden, maar voorbereiden past niet bij marktwerking. De overheid trok zich terug: de Bescherming Bevolking werd in 1985 opgeheven. Het commerciële zorgstelsel bezuinigde op kwaliteit, want dat levert geen financiële winst op in vastgestelde tarieven voor een diagnose-behandel combinatie. Nederland bouwde haar zorgcapaciteit af tot een efficiënt zorgsysteem in normale tijden. Wij hebben nu dan ook beduidend minder ziekenhuiscapaciteit dan onze buurlanden. We verdedigen dat met dat we minder zorg geven aan ouderen of kwetsbare patiënten. Je zou er koorts-rillingen van krijgen.
Terug naar de experts die waarschuwden voor een epidemie. Waarom deden ze dit? De lange lijst van epidemieën bevat vele uitbraken van RNA virussen met miljoenen doden. Denk aan de jaarlijkse influenza, maar ook de mazelen en HIV/AIDS. De uitbraken van de coronavirussen SARS en MERS deze eeuw zorgden voor duizenden doden. RNA-virussen vermenigvuldigen en evolueren snel. Bij de eerste aanpassingen na het overspringen op een nieuwe gastheer ontstaan vaak dodelijke epidemieën, zoals de jaarlijkse griepgolf.
Net zoals dat nieuwe uitbraken voorspelbaar zijn, geldt dit ook voor complottheorieën hierover. Mensen die bang zijn zoeken graag een zondebok. Complotdenkers in het Midden-Oosten beschuldigingen, zoals altijd, Amerika en Israël. Andere wijzen naar Chinezen omdat het in Wuhan begon, Italianen omdat dit de eerste grote uitbraak in Europa was, Brabanders omdat het in Nederland na de carnaval uitbreidde, en Fransen wijzen naar Protestanten, omdat enkele gezinnen besmet werden bij een Evangelische samenkomst. Het zoeken van een zondebok vertelt meer over sluimerende vooroordelen dan over feitelijke verbanden. En het zegt veel over gebrek aan liefde, immers de liefde laat geen ruimte voor angst; volmaakte liefde sluit angst uit (1. Johannes 4:18a). Wellicht ten overvloede, wetenschappers toonden aan dat dit virus niet in een laboratorium gemaakt is.
Het Coronavirus SARS-CoV-2 verspreidt zich razendsnel over de gehele wereld. Mijn eerste voorspellingen was dat elke patiënt 3,6 anderen zou besmetten (R0 = 3,6). Volgens het RIVM zou dit getal 2,2 moeten zijn. Vorige week bleek dat snelheid begin maart nog hoger lag dan ik voorspelde, en halverwege maart gezakt was naar 3,7. Het virus is minimaal op vier verschillende wegen in Nederland gekomen, want we hebben hier besmettingen uit verschillende afstammingslijnen: A1, A2, A6 & A7. De eerste twee virale genealogiën komen ook in België voor. Na de wintersport, het Europese voetbal en carnaval heeft het virus zich razendsnel door Europa verspreid. Trump riep eerst dat de VS gespaard bleven, maar inmiddels is Amerika numeriek de grootste op de officiële lijst van besmettingen.
De ziekte COVID-19 is niet extreem gevaarlijk voor het individu, maar wel op populatieniveau omdat vrijwel iedereen besmet wordt. De meeste mensen worden niet of nauwelijks ziek; enkele dagen niet lekker of grieperig. Wie wel echt ziek wordt, krijgt eerst een longontsteking, vergelijkbaar met een stevige griep, maar dan veel vermoeiender. Terwijl de griep normaal in 7 tot 10 dagen over is, duurt COVID-19 langer dan 3 weken en is veel vermoeiender. Bij een klein deel van de patiënten verergert de ziekte na 1 tot 2 weken: er ontstaan zuurstoftekort en orgaanproblemen. Ze belanden op de intensive care aan de beademing. In dat stadium lijken het eigen afweersysteem de voornaamste oorzaak. Patiënten herstellen zeer langzaam van COVID-19; jonge mensen blijven 3 tot 4 weken op de IC; ouderen veel langer. Op het cruiseschip waar 4 februari een uitbraak begon, zijn nog 99 mensen ziek, waarvan 15 kritiek.
Iedereen die geïnfecteerd wordt door het coronavirus kan ernstig ziek worden, maar niet iedereen heeft dezelfde kans. Ouderen en mensen met een verzwakte cellulaire afweer lopen grote kans op een ernstige ziekte. Mannen, ouderen, mensen met diabetes, hoge bloedruk en cardiovasculaire ziektes lopen een grotere kans om te overlijden als ze de ernstige vorm krijgen. Het aantal doden in getroffen gebieden is beduidend hoger dan bij een zware griepepidemie: 0,7 doden per 1000 mensen in San Marino is zelfs hoger dan de beruchte Spaanse griep van een eeuw geleden. Niet voor niets verklaarde de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) het virus op 11 maart tot een pandemie en een grote dreiging. Alle landen worden opgeroepen om te testen en verspreiding te voorkomen.
De belangrijkste bestrijding van de epidemie is voorkomen dat nieuwe mensen besmet worden. Zowel om nieuwe zieken te voorkomen, als om te voorkomen dat de zorgcapaciteit overbelast raakt, zoals in Italië. Massabijeenkomsten moeten worden afgelast. Rekenmodellen kunnen de epidemie voorspellen, maar daarvoor zijn getallen nodig. Als bekend is hoeveel mensen geïnfecteerd zijn, wordt uitgerekend hoeveel ziek worden of hoeveel op de ic komen. Daarmee kan elke patiënt de juiste zorg krijgen, besmettingen worden geïsoleerd, artsen voorbereid op patiëntenstroom, en beleidsmaatregelen nemen, zoals een lockdown om besmetting te voorkomen. Dat pakket brengt het sterftecijfer omlaag en kan de epidemie stoppen, zonder grote economische schade. Landen die veel testen hebben lage sterfte, landen die weinig testen, hoge sterfte (data 30 maart). Testende landen zoals Duitsland, Zuid-Korea, en IJsland hebben sterftecijfers van 1,6%, 0,9% en 0,2%. Vergelijk Italië, Spanje en Nederland met 11,4%, 8,6% en 7,4%. Niet alleen het sterftepercentage per zieke is laag, ook de sterfte in de bevolking. Duitsland, IJsland en Zuid-Korea zitten op 7, 6 en 3 per miljoen inwoners. Ter vergelijking, Italië, Spanje en Nederland op 192, 157 en 50 – terwijl Nederland nog minder ver in de epidemie is. Testen en bijbehorend beleid ter bestrijding van de epidemie helpt duidelijk.
Fakenews is trending: Over COVID-19 wordt veel onjuiste informatie verspreid. In de honger voor nieuwe weetjes wordt het kritische evaluatieproces overgeslagen. Sommige experts labelden het virus als vergelijkbaar was met de jaarlijkse griep. Pas toen de omvang van de epidemie in ziekte- en sterftecijfers duidelijker werd, verstomde die oproep. De cijfers die we hebben van landen die weinig testen, zijn ernstige onderschattingen. In februari werd gereconstrueerd dat op 25 januari al 76 duizend mensen geïnfecteerd waren in Wuhan. Volgens de officiële getallen waren dit er 2 duizend. Inmiddels is de epidemie in China (tijdelijk) gestopt met 40 keer zoveel zieken: officieel 80 duizend, maar misschien wel 3 miljoen. Ook in Nederland zien we een dergelijke discrepantie. We meldden op 28 maart over 10 duizend infecties, GGD en Medisch Contact rekenen dit om naar 60.000 of 100.000; ik kan ook een schatting van 2 miljoen infecties onderbouwen. Hoeveel mensen geïnfecteerd zijn geweest is een kwestie van leven of dood als we vertrouwen op groepsimmuniteit. Groepsimmuniteit is de officiële strategie van Nederland, maar wij voeren een polderdiscussie of wij kunnen testen. Andere landen volgen de WHO-richtlijn op en testen iedereen.
De lockdown heeft grote gevolgen voor onze sociale contacten. Helder voor nu, maar hoe zit dat in de toekomst? Het virus verzwakt waarschijnlijk en zou bij voldoende uitbreiding van de epidemie kunnen muteren tot een jaarlijks terugkerende “griep”-epidemie. Dat laten de historische cijfers van andere RNA-virussen, zoals influenza zien. Mensen die tegen de vrije natuur wonen, zullen wilde dieren ontmoeten, en mogelijk nieuwe virusepidemieën introduceren (zoönose). Beide routes kunnen leiden tot nieuwe epidemieën. We kunnen zorgen dat nieuwe epidemieën minder snel verspreid worden. Dus gaan we na het opheffen van de lockdown weer met grote groepen de wereld rondreizen naar evenementen? Allemaal activiteiten waar veel mensen uit verschillende gemeenschappen in wisselende samenstelling fysiek dicht bij elkaar komen. Dat is ideaal zijn voor een razendsnelle verspreiding van een luchtweg RNA-virus (griep, verkoudheid, corona). Laat ik het scherper stellen: Het is goed om samen te komen in onze eigen gemeenschap om samen feest te vieren en verdriet te delen, uit liefde voor elkaar en de medemens. In de lockdown zijn deze natuurlijk wel beperkt, omdat alles wat verspreiding veroorzaakt moet worden voorkomen. Reizen op zichzelf hoeft ook geen probleem te zijn. De epidemie wordt verspreid door de grote bijeenkomsten in wisselende samenstelling. Het massatoerisme in de zomer, de Europese voetbalwedstrijden, de wintersport, de megafestivals buiten de eigen gemeenschap. Die evenementen zijn de sociale equivalent van de one-night stand – berucht was van dat andere RNA-virus (HIV). Het ABC wordt dan “Abstinence, Be faithful, use Computer” – onthouding, trouw en veilig online.
De wereldraad van kerken schreef: “This is a time to touch each other’s hearts, by what we say, what we share, what we do – and what we do not do – to protect the life God loves so much.” Of anders gezegd, omzien naar elkaar door fysieke afstand te bewaren. Dat geldt ook voor de samenkomsten: Geestelijk één en daarom in deze wereld tijdelijk gescheiden. Ontvang en vertaal de liefde van onze Vader voor ons allen, naar de liefde voor God en elkaar. In elkaars hart, in gebed, in woord en daad.
John Jacobs, 31 maart 2020.
Biomedisch wetenschapper
