De dag nadat hij 100 werd, bereidde Jozef Walaszczyk zich voor op nog een Holocaust-herdenkingsceremonie in zijn geboortestad Warschau, alleen liep dat even anders als dat hij zich had voorgenomen, schrijft JTA.
Walaszczyk is de oudste levende “Righteous Among the Nations” (Rechtvaardige onder de Volkeren) van Polen – een titel die door het Israëlische Yad Vashem Holocaust-museum wordt gegeven aan niet-Joden die hun leven riskeerden om Joden te redden tijdens de jodenvervolging – en hij woont elk jaar verschillende van dergelijke evenementen bij. Maar hij was voorbereid voor een andere ervaring toen een Ferrari donderdag naar bij zijn flatgebouw stopte om hem naar het evenement te brengen.
Er moest een beetje worden “onderhandelt” met Walaszczyk om in het beroemde lage frame van de sportwagen te stappen, maar eenmaal gezeten werd hij naar een verjaardagsgala gereden dat werd georganiseerd ter ere van hem en 19 andere redders uit Polen, Wit-Rusland, Albanië en andere landen.
“Ik was zo verrast en vereerd dat dit allemaal voor mij werd gedaan,” vertelde Walaszczyk tegen verslaggevers die op hem aan het wachten waren in een restaurant in het beroemde Zamoski-paleis. Hij noemde het “de mooiste verrassing die ik ooit in mijn leven heb gehad.”
Als voorman van een fabriek buiten Warschau, hielp Walaszczyk 30 Joden te beschermen nadat de nazi’s waren binnengevallen. Ook nam hij een joodse vrouw in huis die werd gezocht door de Gestapo en regelde valse papieren voor haar.
De vrouw, Irena Front, werd later alsnog gearresteerd. Walaszczyk heeft toen de politie omgekocht om haar en 20 andere joden vrij te laten, van wie sommigen in zijn appartement introkken. Hij huurde een dienstmeisje in om voor hen te zorgen. Toen ze in 1944 werden gearresteerd, heeft Walaszczyk opnieuw ze eruit gekregen en ondergebracht in een landelijke schuilplaats. Hij bleef hen ondersteunen na het einde van de oorlog.
“Ik deed wat ik deed omdat het de juiste manier was om te doen,” zei hij tijdens het verjaardagsfeest. “Ik heb het nooit gedaan om daar later voor te worden geëerd of lof te krijgen.”
Edward Mosberg, een 93-jarige Holocaust-overlevende uit New Jersey en erevoorzitter van “From the Depths“, de Holocaust-herdenkingsgroep die het gala organiseerde, reisde onder medisch toezicht, vanwege behandeling voor kanker, naar Warschau om het evenement bij te wonen.
“Deze helden hebben iets gedaan dat de meesten van ons nooit zouden doen,” zei Mosberg, “dus ik ben vereerd en vind het een voorrecht om naar Polen te komen en de gelegenheid te hebben tijd met hen door te brengen.”
Jonny Daniels, de 33-jarige Israëlische activist die “From the Depths” in 2014 in Polen oprichtte, zei dat zijn generatie vooral “alles moet doen wat we kunnen om onze eer en respect te tonen aan redders zolang we nog kunnen”, en noemde mensen zoals Walaszczyk “een baken van licht in een tijd van absolute duisternis.”
