Er zijn meerdere strategische redenen waarom Hamas tot nu toe aan de zijlijn is gebleven tijdens de laatste ronde van gevechten, maar een deel daarvan kan worden herleidt dankzij het succes van de Israëlische inlichtingendiensten bij het liquideren van top wapenexperts van Hamas.
Sinds enige tijd is Hamas aan het opscheppen dat het allerlei nieuwe ‘geheime wapens’ tegen Israël kan gebruiken. Na bijna drie dagen een conflict tussen Israël en Gaza, kan men de vraag stellen waarom Hamas op het moment van schrijven nog geen gebruik maakt van deze ‘geavanceerde geheime wapens’?
In december 2016 werd wapenexpert Muhammad al-Zawari vermoord in Tunis en in april 2018 werd wapenexpert Fadi Muhammad al-Batsh vermoord in Maleisië. Er zijn andere gerapporteerde neutralisaties en ongetwijfeld anderen die niet publiekelijk bekend zijn gemaakt.
Hoe zijn deze schijnbaar niet-gerelateerde moorden, ongeveer anderhalf jaar uit elkaar, over de hele wereld verbonden met elkaar?
Niemand heeft ooit een voetafdruk gevonden, maar Mossad-directeur Yossi Cohen heeft hints laten vallen en bijna elke goed opgeleide waarnemer schrijft de uitschakelingen toe aan de Mossad.
Cohen zou nooit een specifieke gerichte moord toegeven. Toch zou hij een bewuste blik van “plezier” geven in reactie op aanvullende verwijzingen naar de betrokkenheid van de Mossad of naar de onverklaarbare verdwijning van de mannen.
De Mossad-baas verwijst graag naar zijn aankondiging bij de overname van de leiding van het spionageagentschap “van een nieuwe en intensieve oorlog tegen wetenschappers van Hamas en het netwerk van de organisatie die wapens ontwikkeld”.
Het belangrijkste verschil onder leiding van Cohen is dat er op wapenexperts van Hamas tot ver buiten de grenzen van Israël wordt gejaagd, waardoor duidelijk wordt dat er geen hoek van de aarde is waar ze zich veilig kunnen verbergen.
Ironisch genoeg is het concept van het uitschakelen van dergelijke wapenexperts niet in strijd met, of althans onderdeel van, een afzonderlijke, meer langetermijnvisie, in vergelijking met het besluit van Israël om Bahaa abu al-Ata van de Palestijnse islamitische Jihad (PIJ) op dinsdag te vermoorden.
Dat concept stelt dat het elimineren van wapenexperts een grotere langetermijnimpact heeft op de capaciteiten van terroristische groeperingen zoals Hamas, dan het elimineren van senior operationele commandanten of leidinggevenden.
De redenering is in wezen dat het neutraliseren van wapenexperts – die drones in de lucht of onder water of andere wapens voor Hamas kunnen ontwerpen – de kennis en kunde om nieuwe wapens te ontwikkelen die het speelveld kunnen veranderen, volledig kan beëindigen of ten minste aanzienlijk kan vertragen.
In tegenstelling tot de dinsdagochtend omgebrachte al-Ata van de islamitische Jihad, is het track record vaak dat de operationele commandanten van de meeste terroristische groeperingen binnen een relatief korte tijd worden vervangen, zonder dat er een strategische verandering plaatsvindt.
Het uitschakelen van deze wapenexperts kan ook langer duren. Inlichtingendiensten suggereren dat al-Ata de afgelopen weken werd gevolgd. Een operatie tegen een wapenexpert in Tunesië of Maleisië kan jaren van planning vergen. Het is immers geen makkelijke klus om in het buitenland te infiltreren om een terrorist te liquideren, zonder op camerabeelden te worden vastgelegd en het “gastland” vervolgens snel en veilig te verlaten.
Maar een deel van de reden waarom Hamas zo lang aan de zijlijn heeft gewacht, is dat de organisatie zeer waarschijnlijk niet zo goed is geslaagd in de ontwikkeling van geavanceerde wapens.
Elke keer dat Israël – naar verluidt – een wapenexpert van het speelveld haalde, verloor Hamas waarschijnlijk de kennis die ze hadden, zonder duidelijke vervanging voor een langere periode.
Dit betekent dat wanneer Hamas afweegt of het de moeite waard is om een algemene oorlog met Israël aan te gaan, het beeld eruitziet zoals in 2014, toen het de blokkade van Israël niet kon wegnemen, omdat Jeruzalem veel tunnels van Gaza heeft kunnen vernietigen alvorens deze door terroristen konden worden gebruikt.
Als Hamas een arsenaal van drones had die het op Israël zou kunnen loslaten, zoals Iran tegen de Saoedi’s deed, was het misschien eerder klaar om zijn kaarten agressiever te spelen.
Hamas kan nog meedoen aan de vijandelijkheden. Dat zal ook op vrijdag, wanneer de wekelijkse rellen aan de grens met Israel plaatsvinden, blijken. Maar het feit dat het tot nu toe uit de gevechten tussen Israël en de Islamitische Jihad is gebleven, toont aan dat de campagne van de Israëlische geheime diensten om Hamas-wapenexperts van het bord te verwijderen, een langdurige tol heeft geëist van de militaire, operationele en strategische mogelijkheden van Hamas.
