Premier Benjamin Netanyahu zei gisteren tijdens een live TV-toespraak dat, als hij volgende week wordt herkozen, hij meteen de Jordaanvallei gaat annexeren, aldus JTA.
Dat betekend nog al wat… maar aan de andere kant ook weer niet echt.
Dat specifieke oostelijke deel van de Westelijke Jordaanoever loopt langs de (ja, je raadt het al) de Jordaan. Het zou de eerste keer in decennia zijn dat Israël enig gebied op de Westelijke Jordaanoever annexeert, en het zal zeker implicaties hebben voor de toekomst van de Israëlisch-Palestijnse betrekkingen. Netanyahu zei ook dat hij meer gebied zal annexeren, nadat de Trump-regering haar langverwachte vredesplan heeft onthult, ergens na de verkiezingen in Israël volgende week.
“Vandaag kondig ik mijn voornemen aan, zodra mijn nieuwe regering is geinstalleerd, om de Israëlische soevereiniteit toe te passen op de Jordaanvallei en de noordelijke Dode Zee”, zei Netanyahu. “Dit is onze essentiële veiligheidsgordel in het oosten. Dit is de oostelijke verdedigingsmuur.”
Dit is wat dat betekent en waarom het ertoe doet.
Wat is de Jordaanvallei?
De Jordaanvallei is een gebied op de Westelijke Jordaanoever, een gebied dat Israël veroverde tijdens de Zesdaagse Oorlog in 1967 en sindsdien gecontroleerd. De Westelijke Jordaanoever kreeg zijn naam, omdat het de westelijke oever van de rivier de Jordaan is. Dus de Jordaanvallei is de strook grondgebied op de Westelijke Jordaanoever, die langs de rivier de Jordaan loopt.
De grenzen van het grondgebied zijn niet precies gedefinieerd, maar het gebied waarnaar Netanyahu verwees, is vrij uitgebreid en strekt zich op zijn breedst uit op ongeveer 16 km in de Westbank.
Maakt de Jordaanvallei deel uit van Israël?
Nee. Net als de rest van de Westelijke Jordaanoever heeft Israël al meer dan 50 jaar er de controle over, maar heeft het nooit officieel geannexeerd. Israëliërs die daar wonen zijn Israëlische burgers. Palestijnen daar, hebben geen Israelisch staatsburgerschap en hebben niet het recht om op Israëlische functionarissen te stemmen, hoewel ze wel stemmen bij Palestijnse verkiezingen. Israël controleert ook grotendeels de bewegingsvrijheid van de Palestijnen.
De Palestijnen, de internationale gemeenschap en de Israëlische linkse partijen zeggen dat de Westelijke Jordaanoever ten onrechte bezet is door Israël. De rechtse Israëlische partijen en haar aanhangers zeggen dat Israël het grondgebied met recht heeft gewonnen in een defensieve oorlog. Sommige Israëli’s – vooral religieuze joden – zien de Westelijke Jordaanoever, of Judea en Samaria zoals het ook wordt genoemd, als het hart van Israël, waar veel van de gebeurtenissen in de Bijbel zich hebben afgespeeld.
Met annexatie zou Netanyahu officieel de Jordaanvallei onderdeel van Israël maken, met dezelfde status, volgens Israël, als Tel Aviv of Jeruzalem. Het grootste deel van de internationale gemeenschap heeft de eerdere annexaties van Israël niet erkend en zal deze waarschijnlijk ook niet erkennen.
Palestijnse gebieden zoals Jericho of het dorp Doema, waar in 2015 een joodse extremistische terreuraanslag plaatsvond, zouden echter niet worden geannexeerd. Die steden, nu omringd door Israël, zullen hun huidige status behouden.
Waarom richt Netanyahu zich op de Jordaanvallei?
Israëli’s debatteren al tientallen jaren fel over de status van de Westelijke Jordaanoever. Maar voor Joodse Israëli’s is de Jordaanvallei minder controversieel dan de rest van het grondgebied.
Opeenvolgende Israëlische regeringen hebben de controle over de Jordaanvallei als een strategische troef voor Israël beschouwd. Het voltooit de oostelijke grens van het land met Jordanië en laat Israëlische troepen de Palestijnse bevolking van de Westelijke Jordaanoever omsingelen. Het creëert in wezen een buffer tussen Israël en de Arabische staten verder naar het oosten, waaronder Jordanië, Irak en Saoedi-Arabië.
De vallei is ook vrij dunbevolkt. Palestijnen op de Westelijke Jordaanoever zijn elders geconcentreerd en de grootste nederzettingen van Israël liggen verder naar het westen.
Controle houden over de Jordaanvallei is ook geen nieuw idee. Zelfs Yitzhak Rabin, de linkse Israëlische premier die het Israëlisch-Palestijnse vredesproces in de jaren negentig lanceerde, zei in 1995 dat “de veiligheidsgrens, voor de verdediging van de staat Israël, zich in de Jordaanvallei bevindt.”
Zal het de kansen op vrede schaden?
De kansen op vrede zijn al behoorlijk klein. Maar dit kan de kansen nog kleiner maken.
De Palestijnen en Israëli’s voeren al meer dan vijf jaar geen enkele vorm van serieuze onderhandelingen. Palestijnse leiders zullen niet met de regering Trump praten, omdat zij de Amerikaanse regering als te pro-Israël beschouwen. Netanyahu heeft herhaaldelijk gezegd dat hij geen nederzetting zal evacueren en zich verzet tegen de oprichting van een Palestijnse staat. Dus voor aanhangers van een Palestijns-Israëlisch vredesakkoord met twee staten naast elkaar, ziet het er al niet goed uit.
Deze stap zou de aanwezigheid van Israël op de Westelijke Jordaanoever verder verankeren en een toekomstige evacuatie van het grondgebied – wat velen zien als een onderdeel van een uiteindelijke tweestatenoplossing – nog onwaarschijnlijker maken. De Palestijnen hebben erop aangedrongen de Jordaanvallei te besturen als onderdeel van een toekomstige vredesovereenkomst.
Netanyahu beloofde ook, in zijn toespraak en ook in eerdere toespraken, om nog meer Israëlische nederzettingen langs de lijn te annexeren. Hoe meer bij Israël behoren, hoe minder mogelijk een aaneengesloten Palestijnse staat zou zijn.
Hoe reageren de mensen?
Voor tegenstanders van een Israëlische terugtrekking van de Westelijke Jordaanoever is dit goed nieuws. Yishai Fleischer, woordvoerder van de joodse nederzetting in de stad Hebron op de Westelijke Jordaanoever, tweette (in hoofdletters) dat de toespraak van Netanyahu “een reusachtige stap voorwaarts is!”
Veel Palestijnen en velen in de internationale gemeenschap reageerden anders. Een woordvoerder van de Verenigde Naties noemde de belofte van Netanyahu “verwoestend voor het potentieel van nieuwe onderhandelingen, regionale vrede en de essentie van een tweestatenoplossing.”
“Als de annexatie wordt uitgevoerd, zal het de komende 100 jaar elk vooruitzicht op vrede hebben kunnen begraven”, tweette Saeb Erekat, de al tientallen jaren zelfbenoemde Palestijnse onderhandelaar. “De Israëliërs, de internationale gemeenschap, moet deze waanzin stoppen. Annexatie is een oorlogsmisdaad.”
Israëli’s als geheel zijn verdeeld. Bijna de helft van de Israëlische joden en 11 procent van de Israëlische Arabieren geven er de voorkeur aan de Jordaanvallei te annexeren als Trump dit steunt, volgens een recente peiling van het Israel Democracy Institute. Achtentwintig procent van de Joodse Israëliërs, en een meerderheid van de Arabische Israëliërs, zijn tegen dit voornemen.
Zal het ook gaan gebeuren?
Op dit moment is het onmogelijk om te zeggen. Voordat deze belofte wordt uitgevoerd, moet Netanyahu de verkiezingen van volgende week winnen en een coalitie samenstellen die annexatie ondersteunt. Het is nu een nek-aan-nek race.
Zelfs als Netanyahu de meeste stemmen wint, is het onduidelijk of hij een rechtse regering kan vormen. Hij won de verkiezingen van afgelopen april, maar kon geen coalitie samenstellen. Hij kan worden gedwongen om de macht te delen met zijn centristische rivalen, een partij genaamd Blue & White. Die zeiden dinsdag in een verklaring dat “de Jordaanvallei voor altijd een deel van Israël is”, maar zonder het goedkeuren van unilaterale annexatie zonder een soort vredesakkoord kan het niet.
De regering Trump heeft gezegd dat het na de Israëlische verkiezingen zijn plan voor vrede in het Midden-Oosten zal vrijgeven. Netanyahu heeft gezegd dat hij annexatie zou nastreven in volledige coördinatie met de VS, dus voordat het plan wordt vrijgegeven, gebeurt er helemaal niets.
