Nice, deze slaperige mediterrane stad is al bijna 1000 jaar een toevluchtsoord voor joden, schrijft Cnaan Liphshiz van JTA.
Nog maar 15 jaar geleden was dit voormalige handelscentrum met een traditie van tolerantie de thuisbasis van de vierde grootste Joodse gemeenschap in Frankrijk, met ongeveer 20.000 leden. Maar de gecombineerde effecten van antisemitisme, terrorisme, financiële problemen en assimilatie hebben hun tol geëist.
Vorig jaar, voor het eerst sinds de Tweede Wereldoorlog, schatte de Franse Consistoire, een nationale organisatie die religieuze diensten verleent aan orthodoxe joden, dat de Joodse bevolking van Nice onder de 3.000 was gezakt, hoewel sommige lokale Joodse bestuurders denken dat het aantal misschien hoger is.
Veiligheid en economie hebben het leven voor Joden in heel Frankrijk veranderd, maar ze komen in Nice in hard aan, waar de levendige economie en werk aanbod ontbreken die helpen bij het ondersteunen van Joodse gemeenschappen in andere Franse metropolen.
Nice is een kleine stad met een kleine joodse gemeenschap en je voelt echt de golf van aliyah, ”zei Yaacov Parienti, een 29-jarige student, die het Hebreeuwse woord gebruikt voor immigratie naar Israël. De zus van Parienti is al vertrokken naar Israël en zijn ouders zijn van plan binnenkort te vertrekken.
“Heeft mijn gemeenschap een toekomst? Ik weet het niet, ‘zei Parienti. “Ik denk dat het een algemeen probleem is voor alle Joden in Frankrijk. Maar het is gewoon meer voelbaar in een kleine gemeente zoals die van ons. “
Verschillende lokale Joodse functionarissen wezen op de terroristische aanslag in 2016, waarbij een islamist 86 mensen doodde en honderden mensen verwondde door met een vrachtwagen door een populaire promenade aan het water op Bastille Day te ploegen, als een keerpunt voor de Joodse gemeenschap. De aanval was niet specifiek gericht op Joden, “maar het bracht op een nieuwe manier angst in de vergelijking,” zei Simone Darmon, een adjunct-secretaris-generaal van het lokale kantoor van de Consistoire.
Rabbi Yossef Yitschok Pinson, een afgezant voor de Chabadvbeweging, is van mening dat het werkelijke aantal joden in Nice minstens 10.000 is, maar hij stemde ermee in dat de aanval in 2016 “een golf van vertrekkende mensen veroorzaakte”.
Nice heeft nog steeds verschillende koosjer restaurants en 15 synagogen, maar de meeste van hen hebben volgens Pinson moeite om het benodigde aantal van 10 mannen te bereiken dat nodig is voor gebeden op weekdagen. De eens actieve Joodse jeugdbeweging Bnei Akiva heeft haar hoofdstuk in de stad gesloten. En de Grote Synagoge, die vroeger zo vol zat met Shabbat vierders dat het gerommel van hun gebabbel in de omliggende straten weergalmde, heeft nu meer lege zitplaatsen dan bezette.
Zacharie Frankel, een 30-jarige inwoner van Nice die in 2009 naar Israël emigreerde, wijd voor de teruggang van de Joodse gemeenschap eerder, tot het antisemitische geweld dat begon te pieken tijdens de Tweede Intifada, de gewelddadige Palestijnse opstand die begon in de herfst van 2000. De Franse immigratie naar Israël sprong na 2013, met ongeveer twee keer zoveel mensen in de afgelopen zes jaar dan in de zes jaar voorafgaand aan 2013.
“Het begon met dat je op straat lastig werd gevallen,” zei Frankel, die in 2001 van een Joodse school naar een openbare school overstapte en in het openbaar een keppeltje draagt. “Ik begon niet alleen bedreigd te worden op weg naar school, maar ook in de klas. Omdat ik joods ben.
Parienti draagt ook een keppeltje en heeft nog nooit pesterijen ervaren in Nice, maar hij zei dat de effecten van antisemitisme ‘indirect’ voelbaar zijn. “Er zijn geen echte mogelijkheden hier, qua carrière,” zei Parienti.
Toch heeft Nice eigenschappen die veel Joden voorlopig laat blijven – niet in de laatste plaats het veiligheidsbeleid van burgemeester Christian Estrosi. Een bondgenoot voor veel Franse joden – hij verklaarde zichzelf ‘joods van hart’ en een ‘trotse vriend van Israël’ in 2014 – de rechtse burgemeester is ‘een belangrijk element in het geruststellen van de joden van Nice en het inspireren van een gevoel van veiligheid’, zei Franck Médioni, president van de joodse Masorti-gemeenschap van Nice.
Vorig jaar prees de overkoepelende CRIF-groep Franse Joodse gemeenschappen, Estrosi voor zijn aanpak van een aanval waarbij verschillende mannen een jood aanvielen met een Davidster-hanger in wat functionarissen een “antisemitische aanval” noemden. Binnen enkele uren had de politie vier verdachten in hechtenis, allemaal uit gezinnen die uit moslimlanden waren geëmigreerd.
Verschillende inwoners zeggen dat het vertrek van duizenden Joden uit Nice de samenhang van degenen die overblijven heeft versterkt. De gemeenschap van Médioni, Maayane Or, is de afgelopen vijf jaar gegroeid van 84 gezinnen naar 135, zei hij. De relaties tussen progressieve en orthodoxe gemeenschappen in Nice zijn ‘positief en broederlijk’, een afwijking van de vaak bittere interacties tussen de groepen elders in Frankrijk.
“Er is een vastberadenheid, vanwege terrorisme, om samen te zijn en ons jodendom uit te drukken,” zei Médioni. In 2015 opende de Chabad-beweging van Pinson een nieuw gemeenschapscentrum in een oude villa in het centrum van Nice en organiseert evenementen voor honderden mensen op Joodse feestdagen, zei hij.
De aanwezigheid op de drie joodse scholen van Nice, met ongeveer 600 leerlingen, is de afgelopen jaren aanzienlijk toegenomen, voegde Pinson eraan toe. “Hoewel, in werkelijkheid,” zei Pinson, “deze ontwikkeling op Joodse scholen waarschijnlijk komt door de groei van antisemitisme op openbare scholen.”
