In het dorp Tzur Natan, ten oosten van Netanya, is een 1.600 jaar oud landgoed opgegraven. De overblijfselen van het landgoed werden ontdekt door de Israel Antiquities Authority voorafgaand aan de start van de bouw van een nieuwe wijk in Tzur Natan. Het bevat een zeldzame inscriptie, die bewijst dat in dat gebied ooit een uitgebreide Samaritaanse nederzetting was.
De inscriptie die werd gevonden heeft de tekst “”Alleen God helpt het prachtige eigendom van Meester Adios, Amen.”
De inscriptie, in het Grieks, werd ontcijferd en vertaald door Prof. Leah Di Segni van de Hebreeuwse Universiteit van Jeruzalem. Het is gedateerd in de vroege vijfde eeuw, de periode waarin de Samaritaanse nederzetting het hoogtepunt bereikte van zijn macht en welvaart in de zuidelijke Sharon-vlakte.
Volgens Dr. Hagit Torge, directeur van de opgravingen namens de Israel Antiquities Authority: “De inscriptie werd ontdekt in een indrukwekkende wijnpers die blijkbaar deel uitmaakte van het landgoed van een rijke persoon met de naam Adios. Dit is pas de tweede wijnpers die in Israël werd ontdekt met een zegen inscriptie die geassocieerd is met de Samaritanen. De eerste werd een paar jaar geleden ontdekt in Apollonia bij Herzliya.”
In de buurt van de wijnpers ontdekten de archeologen steengroeven met rotsachtige lagen die werden gebruikt voor het cultiveren van wijnranken, kennelijk onderdeel van het landgoed van meester Adios. “Meester” was een erenaam die werd gegeven aan vooraanstaande leden van de gemeenschap en getuigt van de hoge sociale status van de eigenaren van het landgoed,”zegt Torge.” De locatie van de wijnpers staat vlak onder de top van de heuvel Tzur Natan, waar overblijfselen van een Samaritaanse synagoge werden gevonden met een ander opschrift, die o de hoge status van Adios bevestigd, “voegt ze eraan toe.
De synagoge Tzur Natan Samaritan werd in de zesde eeuw omgevormd tot een kerk. Een compound werd in het verleden ontdekt in de buurt, met grote kamers en ruimtes voor het produceren van wijn, olie en meel. In een van deze werd een ezel molen uit Pompei gevonden, gebruikt om meel te malen met daarin ingesneden een zevenarmige kroonluchter.
De inscriptie in de wijnpers is een extra getuigenis van de ooit uitgebreide Samaritaanse nederzetting in de zuidelijke Sharon vlakte tijdens de Byzantijnse periode. De Samaritanen werden oorspronkelijk naar dit land gebracht als onderdeel van het Assyrische beleid en vestigden zich eerst op en rond de berg Gerizim vlakbij Nablus. In de loop van de jaren groeide de bevolking en breide zich uit tot de zuidelijke Sharon-vlakte, en andere plaatsen. Ze behielden hun speciale gebruiken en tradities, die in veel opzichten op de Joodse tradities lijken. Tijdens de Byzantijnse periode kwamen de Samaritanen in opstand tegen de regering in een poging hun identiteit te behouden. Na de opstand nam de gemeenschap af en keerde terug naar het gebied van de berg Gerizim. Een Samaritaanse gemeenschap leeft nog steeds op de berg Gerizim, evenals in de stad Holon ten zuiden van Tel Aviv.
