De Zwitserse Jüdische Liberalen Gemeinde ‘Or Chadash’ in Zürich heeft sinds kort een Nederlands tintje gekregen. Rabbijn Ruben Bar-Ephraïm heeft vanaf februari de jad overgenomen van rabbijn Tovia Ben-Chorin die met emeritaat is gegaan. Afgelopen vrijdagavond leidde hij voor het eerst de dienst in zijn nieuwe gemeente. De Neue Zürcher Zeitung had een kort gesprek met Bar-Ephraïm.
Ruben Bar-Ephraïm – Rabbijn in het teken van verandering
Vrijdagmiddag kort na drie uur – kort daarvoor was hij nog in Amsterdam, nu zit Ruben Bar-Ephraïm, de nieuwgekozen rabbijn van Or Chadash, de Joodse Liberale Gemeente van Zürich, aan de eettafel van zijn voorganger in Höngg. Een weekendbezoek dat alles behalve uitrusten betekent: ‘We hebben vijfenveertig minuten’, zegt de gast met een licht Nederlands accent, daarna zal hij zich omkleden en naar de Hallwylstraat gebracht worden waar hij voor het eerst de vrijdagavonddienst van zijn nieuwe gemeente zal leiden.
‘Zin in een nieuwe uitdaging’
Het is de Zürichse première van een ervaren rabbijn: De afgelopen elf jaar was Bar-Ephraïm verantwoordelijk voor de LJG ‘Beth Jehoeda’ in Den Haag, daarvoor was hij tien jaar rabbijn in de Israëlische badplaats Naharia en andere kleinere plaatsen. Wat hem naar Zürich brengt? Heel eenvoudig: “Zin in een nieuwe uitdaging”.
Uit zijn curriculum vitae valt af te leiden dat hem dit zo ongeveer iedere tien jaar overkomt: De eerste keer in 1978, toen hij als negentienjarige jongeman Amsterdam verliet, neerstreek in een kibboets en kort daarop drie jaar in het Israëlische leger diende. Zelf heeft hij een andere verklaring voor deze stap: “Zionisme. Joden behoren in Israël te wonen”. In principe is dat nog steeds zijn mening, alleen heeft hij sinds 1995, gezien de financiële crisis van de Liberale Gemeente in Israël, daar geen werk meer kunnen vinden. “Toen de vraag uit Den Haag kwam, was dat een zware beslissing”.
De voorvaderen van Bar-Ephraïm woonden al driehonderd jaar in Amsterdam. Tijdens de Tweede Wereldoorlog lukte het zijn vader om, samen met zijn broer, op verschillende plaatsen onder te duiken. Zijn moeder werd via kamp Vught naar Auschwitz gedeporteerd. Zij keerde na de bevrijding door het Russische leger, via Zweden terug in Nederland. Men kan zich met deze biografische geschiedenis in zijn bagage, het Israël-idealisme van de negentienjarige jongeman indenken. Maar wat denkt hij nu van het land waar hij zeventien jaar gewoond heeft en waar tegenwoordig zijn oudste zoon zijn thuis heeft? “Ik heb mij in Israël erg thuis gevoeld en voel me ook nu met het land verbonden. Maar wat de Israëlische maatschappij betreft, ben ik een realist: Corruptie, figuren, die een voorbeeld behoren zijn maar dit niet zijn, veel verschillende polariserende groepen. Een heel harde maatschappij waarin veel geld aan defensie wordt uitgegeven”.
Liberale gemeentes, die ervan uitgaan dat men de religieuze tradities aan plaats en tijd mag aanpassen, worden door de Israëlische regering niet erkend en in tegenstelling tot de orthodoxe gemeentes niet door de staat gesubsidieerd. De Schweizerische Israëlitische Gemeindebund weigert de JLG Or Chadash als lid op te nemen. De joodse liberale beweging ontstond tweehonderd jaar geleden in Duitsland. De gelijkstelling van man en vrouw in de eredien
