‘Het gemeenschapsdenken van socioloog Amitai Etzioni loopt als een rode draad door het regeerakkoord’ (NRC next 09-02). ‘Socioloog Amitai Etzioni, die zoveel invloed heeft op Balkenende…’ (Trouw 25-01). Wie is deze Etzioni en wat zegt hij?
Amitai Etzioni wordt in 1929 geboren als Werner Falk in het Duitse Keulen. In 1936 emigreerde hij met zijn ouders naar Palestina, waar hij later zijn Hebreeuwse naam aanneemt. Hij vecht in de onafhankelijkheidsoorlog, studeert aan de Hebrew University in Jeruzalem en promoveert in 1958 aan de University of California in Berkely in de Sociologie. Hij vestigt zich permanent in de Verenigde Staten en wordt adviseur voor president Jimmy Carter en professor aan de George Washington University. Hij heeft liefst 24 boeken gepubliceerd, waarvan The new golden rule uit 1996 het meest invloedrijk is, en duizenden artikelen en essays.
Het meest bekend werd hij door zijn rol als ‘aartsvader van het communitarisme’. Het communitarisme gaat ervan uit dat een persoon geen ‘los atoom’ is, maar onderdeel van samenlevingsverbanden als het gezin, de werkomgeving, etc. Het communitarisme vertrouwt op de wijsheid en ervaring van een gemeenschap die zijn vervat in ingesleten patronen, gewoonten en tradities en de stroming gelooft derhalve niet in van boven opgelegde regels. Etzioni meent dat een individu veel gevoeliger is voor het aangesproken worden op zijn gedrag door zijn omgeving, dan door het bestraft worden door overheid en wet. Een gevangenisstraf werkt niet beschamend genoeg; het morele besef van de overtreder wordt er niet door opgevijzeld. Als verbanning uit de gemeenschap dreigt bij overtreding is dit wèl het geval volgens de communitaristen.
Premier Jan-Peter Balkenende is een verklaard aanhanger van Etzioni, die hij regelmatig citeert. De principes van de socioloog sluiten aan bij het normen en waarden-uitgangspunt van de CDA-leider. ‘Minder staat en meer maatschappij’ is een van Balkenendes motto’s. Etzioni krijgt echter ook veel kritiek te verduren, met name om de manier waarop hij het privacy-principe onderuit haalt. Met het pleiten voor het openbaar maken van HIV-besmettingen en het isoleren van pedofielen in bewaakte dorpen wordt hij door tegenstanders als ‘radicaal’ getypeerd.
Bronnen:
VPRO Tegenlicht, Wikipedia, De Groene Amsterdammer
