Millenniumvloed bedreigt joodse monumenten

De rivieren van Midden-Europa konden deze weken het overvloedige regenwater niet langer afvoeren. In Praag werden de Altneu-synagoge en de Pinkas-synagoge zwaar beschadigd, en ook in andere steden liepen joodse monumenten gevaar.

De treurige hoogtepunten in de waterstanden verschilden van gebied tot gebied, maar de records die deze weken in Midden-Europa werden gebroken dateerden meestal van een eeuw geleden. De Moldau, de Donau, de Elbe en tal van kleinere rivieren traden als gevolg van hevige regenval buiten hun historische oevers, waardoor vele Tsjechische, Oostenrijkse en Duitse steden en dorpen geheel of gedeeltelijke onder water liepen. Alleen al in Tsjechië kwamen veertien burgers om het leven en moesten 215.000 mensen hun huizen verlaten. Er werd voor een nog onbekend, maar ongetwijfeld hoog bedrag schade aangericht. De Europese Unie heeft de Tsjechen al een eerste toezegging van 48 miljoen euro aan hulp gedaan.In Praag moesten tienduizenden mensen hun huis in de Oude Stad verlaten. De autoriteiten lieten enorme stalen wanden plaatsen, die een Moldau in bedwang moesten houden met dertig keer de normale stroomsnelheid. Maar via allerlei ondergrondse kanalen sijpelde het water toch door naar de oude joodse wijk, Josefov, een driehoekig gebied op de rechteroever, ten noordwesten van het uiteindelijk drooggebleven Oudse Stadsplein.In deze wijk bevinden zich belangwekkende monumenten. De Altneu-synagoge is rond 1280 gebouwd en is daarmee de oudste synagoge ten noorden van de Alpen. Bij de laatste restauratie verdwenen de vochtplekken waarin sommigen de bloedsporen van de pogrom van Pasen 1389 wilden zien. In Josefov vindt men ook de Pinkas-synagoge (de Spaanse synagoge uit 1867), het Joods Museum uit 1906 en de oude joodse begraafplaats met zijn 12.000 grafstenen, soms verdeeld over drie of vier verdiepingen. Hier rust de zestiende-eeuwse rabbijn Judah Löw, bekend als de Mahalal, volgens de overlevering schepper van de golem, de lemen man die aan zijn maker ontsnapte.Vanuit Zuid-Bohemen naderde de watermassa. Er was niet veel tijd voor een reddingsoperatie. Honderden vrijwilligers, waaronder toeristen uit Israël, sleepten twee dagen lang met zandzakken. Medewerkers van het hoofdkantoor van de Joodse Gemeente in de Maiselova Straat ? er wonen nog 1200 joden in Praag; voor de oorlog waren het er nog 32.000 ? begonnen maandag 12 augustus de zandzakken te vullen, twee dagen voordat de Moldau haar hoogste punt zou bereiken.Vrijwilliger Gad Marcus, leraar scuba-duiken, hielp daarbij. ?Ik was blij dat ik erbij betrokken raakte. Als ik niets had gedaan, zou niemand anders het gedaan hebben,? vertelde hij. De Praagse opperrabbijn Karol Sidon bracht hoogstpersoonlijk de Tora-rollen van de Altneu-synagoge in veiligheid. Het oude joodse kerkhof werd gesloten, en Tora-rollen en belangrijke kunstvoorwerpen werden geëvacueerd uit de bedreigde Pinkas-synagoge.David Korcinek woont in een hoger gelegen wijk op de rechteroever. ?We wisten van vrienden in Zuid-Bohemen dat de watermassa naderde, maar tot dinsdag 13 augustus wisten we niet dat het zo erg zou zijn. Die ochtend werden we om vijf uur ?s ochtends door megafoons gewekt. We moesten alvast belangrijke eigendommen en papieren bij elkaar zoeken en de hele dag radio en televisie blijven volgen. Er was wat extra tijd, omdat grote dammen ten zuiden van Praag het water nog even tegenhielden. We belden vrienden in bedreigde wijken, maar met hen was alles in orde. Er was geen paniek.?Toen het water kwam, maakte de Altneu-synagoge een paar meter water en liepen de banken onder. In de Pinkas-synagoge stond het donkergroene, drabbige water tot twee meter hoog; voor zover bekend raakten enkele van de 80.000 handgeschreven inscripties met namen van Tsjechische sjoa-slachtoffers beschadigd. Ook het Joods Museum liep door omhoogbubbelend rioolwater schade op. Muurschilderingen onder de waterlijn werden vernield, zij het niet onherstelbaar. Tora-schilden, ?jads? (T