Historisch congres: ‘Vrijmetselarij in Nederland’

Op 14 maart 2003 vindt in de Universiteit Leiden het congres ‘Vrijmetselarij in Nederland, een kennismaking met de wetenschappelijke studie van een "geheim" genootschap’ plaats. Ook Mozes Salomon Polak (1801-1874), de joodse propagandist van vrijmetselarij, spiritisme en theosofie komt aan de orde.

De invloed van de vrijmetselarij op onze cultuur wordt door steeds meer wetenschappers erkend en bestudeerd. Met een congres aan de Universiteit Leiden wil een groep deskundigen aandacht vragen voor dit nieuwe academische vakgebied en misverstanden over het onderwerp uit de wereld helpen. Het congres is toegankelijk voor alle belangstellenden. Het is de eerste keer dat een dergelijk congres voor het grote publiek wordt georganiseerd.Vrijmetselarij als academische disciplineDe vrijmetselarij is een inwijdingsgenootschap, dat sinds het begin van de 18de eeuw een belangrijke invloed heeft gehad op de Europese cultuur. Er is niet één vrijmetselarij. In de loop van de 18de en 19de eeuw hebben zich diverse maçonnieke organisaties ontwikkeld, die voor mannen en/of vrouwen toegankelijk waren. Onder de leden bevonden zich allerlei mensen, van intellectuelen tot ondernemers, van leden van vorstenhuizen tot kunstenaars. Het gedachtegoed en de beeldentaal van de vrijmetselarij hebben via deze individuele leden hun weg gevonden naar literatuur, kunst, wetenschap en politiek, en zo een plaats gekregen in onze samenleving.De academische studie van de westerse esoterie, waartoe ook de vrijmetselarij kan worden gerekend, heeft het laatste decennium op internationaal niveau een belangrijke ontwikkeling doorgemaakt. Dit heeft in Nederland geleid tot de oprichting van de leerstoel ‘Geschiedenis van de hermetische filosofie en verwante stromingen’ (1999, Universiteit van Amsterdam) en de leerstoel ‘Vrijmetselarij als geestesstroming en sociaal-cultureel Europees verschijnsel’ (2001, Universiteit Leiden). Hiermee werd de studie van de vrijmetselarij ook in ons land als nieuwe onderzoeksdiscipline erkend. Verwacht wordt dat Nederland een belangrijke bijdrage zal gaan leveren aan de ontwikkeling van dit jonge vakgebied, mede omdat zich in ons land unieke studiecollecties met relevant materiaal bevinden.CongresprogrammaHet congres biedt een introductie in de geschiedenis van de vrijmetselarij in Nederland en maakt duidelijk hoe deze stroming diverse aspecten van onze cultuur heeft beïnvloed. Daarbij ligt de nadruk op een kennismaking met het ‘nieuwe’ vakgebied en wordt aangegeven hoe dit onderwerp voor studenten en onderzoekers uit allerlei disciplines relevant kan zijn. Daarnaast wordt aandacht besteed aan de unieke studie- en onderzoeksmogelijkheden op dit vakgebied, die juist in Nederland geboden worden.In de samenstelling van het programma is gekozen voor een diversiteit aan onderwerpen, waarbij bekende controverses – zoals de houding van vrijmetselaren tegenover vrouwen, lidmaatschap van leden van het koningshuis, de economische netwerken en de vervolging van vrijmetselaren in de Tweede Wereldoorlog – niet worden geschuwd. Als sprekers zijn uitgenodigd:prof.dr. Andrew Prescott, hoogleraar Geschiedenis van de vrijmetselarij, Centre for the study of Freemasonry, University of Sheffield (UK), The study of freemasonry as an academic disciplineprof.dr. Wouter Hanegraaff, godsdienstwetenschapper / hoogleraar Geschiedenis van de hermetische filosofie en verwante stromingen, Universiteit van Amsterdam, De geschiedenis van de vrijmetselarij in relatie tot de studie van de westerse esoterie;prof.dr. Anton v.d. Sande, historicus / hoogleraar Vrijmetselarij als geestesstroming en sociaal-cultureel Europees verschijnsel, Universiteit Leiden, Anti-maçonnieke attitudes van 1734 tot heden;prof.dr. André Hanou, literatuurhistoricus / hoogleraar Oudere Letterkunde Nederlands, Katholieke Universiteit Nijmegen, Vrijmetselarij en de Nederlandse literatuur van de Verlichting;mw. drs. Andréa Kroon