Van Onmacht naar Kracht

Secretaris Gerhard Sanders van de Joodsche Raad te Enschede; grootvader van de documentairemaaksterVanavond wordt er op de Nederlandse televisie de documentaire Van onmacht naar Kracht vertoond. Daarin wordt de Joodsche Raad in Enschede in beeld gebracht. Het is de enige Joodsche Raad waarvan bekend is dat zij een actief onderduikbeleid handhaafde.

Gedurende de Tweede Wereldoorlog bestond er in Nederland een netwerk van "Joodsche Raden". Vanuit een aantal grote steden en provincieplaatsen werd door deze raden een groot deel van de anti-joodse maatregelen uitgevoerd. Het negatieve na-oorlogse beeld over deze instanties is in hoge mate bepaald door de Joodsche Raad van Amsterdam. De belangrijkste reden daarvoor is de gezagsgetrouwe en coöperatieve opstelling ten opzichte van de bezetter. In Enschede was de situatie heel anders, aldus de documentairemaakster. De Joodsche Raad aldaar zou actief verzet hebben gepleegd en een actief onderduikbeleid hebben gehanteerd. Met als resultaat dat ruim eenderde deel van de Enschedese joodse gemeenschap de oorlog heeft overleefd: een voor Nederland hoog percentage.De hoeden van drie leden van de Joodsche Raad in EnschedeDe Joodsche Raad Enschede heeft een geheel onafhankelijke koers gevaren en is, voor zover bekend, de enige Joodsche Raad die zich niet volgzaam en lijdzaam naar de Duitse bezetter toe heeft opgesteld. Ook is de raad in Enschede de confrontatie aangegaan met de nationale Joodsche Raad, die onder voorzitterschap stond van de heren Cohen en Asscher van de Joodsche Raad Amsterdam. Het verhaal gaat dat de voorzitter van de Joodsche Raad Enschede – textiel-fabrikant Sieg Menko – bij een van zijn bezoeken aan de Joodsche Raad te Amsterdam voorzitter Cohen en vice-voorzitter Asscher vroeg hoe zij tegenover onderduiken stonden. Op het antwoord van Asscher en Cohen dat dit onderwerp niet bespreekbaar was, verliet Menko de vergadering en heeft nooit meer een bijeenkomst van de Joodsche Raad te Amsterdam bijgewoond.Leendert Overduin hielp de Joodsche Raad bij het vinden van onderduikadressenIn Enschede ontstond een goed geoliede onderduikorganisatie met als centrale figuren de heren Sieg Menko, Isedoor van Dam (penningmeester) en Gerard Sanders (secretaris). Zij werden bijgestaan door Leendert Overduin, die de onderduikadressen aanleverde.De kleindochter van de in de oorlog door verraad omgekomen Gerard Sanders, Renée, is de regisseur van deze film. Renée Sanders maakte eerder de spraakmakende documentaire ?Ik bedek mijn Schmertz met mijn nerts?. De productie is van René Mendel (Buro Interakt).Renée SandersDe documentaire wil een bijdrage leveren aan de ontmythologisering van ideeën, verhalen en oordelen over de oorlog; vooral waar het de beeldvorming betreft over de zogeheten lijdzaamheid en volgzaamheid van de joodse bevolking en haar voormannen. Ook gaat de film over de problematiek rond het al dan niet meewerken met de onderdrukker, om erger te voorkomen. De film stelt ook uitdrukkelijk het verzet tegen het door de nazi’s aangestelde joodse gezag aan de orde. In de film worden (historische) beelden afgewisseld met indrukwekkende verhalen van betrokkenen en overlevenden.RVU Zomerdocumentaire Van onmacht naar krachtWoensdag 15 augustus20.30 – 21.20 uurOp Nederland 3Herhaling op 21 augustus van 14.36 – 15.26 uurVoor meer informatie:Joodsche Raad EnschedeRVU