Herinneringen aan de Sjoa

Kan de herinnering aan de Tweede Wereldoorlog levend gehouden worden, of verdwijnt deze vanzelf in de boeken der geschiedenis? Rabbijn Lody van de Kamp over vergeten en herinneren.

Blijkens recente gegevens is zo een oproep hard nodig. Een groot deel van de naoorlogse generatie beschouwt de jodenvervolging als een onderdeel van de vaderlandse geschiedenis die in deze tijd net zo veel relevantie heeft als de Franse tijd of de Tachtigjarige Oorlog. Behalve dan dat er nog een ouder of misschien een grootouder is die nog iets over die tijd kan vertellen. Maar ook deze hebben onder de dwang van het voortschrijden van de jaren toch al wat afstand genomen van de tijd van bezetting en tirannie tijdens de oorlogsjaren.Is de oproep om de herinnering levend te houden gerechtvaardigd? De Sjoa is uiteindelijk inmiddels een gebeurtenis uit de vorige eeuw. En voor iedereen binnen de Nederlandse samenleving die jonger is dan een jaar of zestig, en dat geldt voor een groot deel van de bevolking, is het inderdaad geschiedenis.Gerechtvaardigd is het zeker. De Sjoa heeft de Nederlandse samenleving getoond dat het zomaar mogelijk blijkt een groep van 100.000 mannen, vrouwen en kinderen die tot 1940 een wezenlijk geïntegreerd onderdeel van de burgerij vormden onder druk van een bezetting eerst te isoleren en daarna weg te voeren om hen elders om te brengen. En omdat zoiets toen kon gebeuren dienen wij allemaal voortdurend alert te blijven dat zich zoiets in dit land nooit kan herhalen. Gerechtvaardigd dus wel. Maar is zo een oproep ook reëel? Het lijkt mij dat dit niet het geval is.Hoe belangrijk zou het voor ons vaderland zijn geweest, vanwege al de verschrikkingen die ooit hebben plaatsgevonden, om de herinneringen aan de periode van de Vader des Vaderlands, Prins Willem van Oranje, levend voor ons te houden. De confrontatie met de IJzeren Hertog van Lava onder wiens Raad van Beroerten duizenden in de Lage Landen werden terechtgesteld, zou een les voor de huidige samenleving zijn. En toch is bijna iedereen, behalve diegenen die van het vak Geschiedenis hun hobby of beroep hebben gemaakt, dit vergeten. Hoe wezenlijk is het voor Nederland van vandaag om zich nog eens goed te realiseren welk een verschrikkingen de Franse Tijd voor de burgerij van toen met zich mee heeft gebracht. De conscriptie, het verplichte dienen in het Franse leger, met het doel als "kanonnen vlees" voor Napoleon Bonaparte naar het verre Rusland te worden gestuurd, heeft een hele generatie jonge Nederlandse mannen vernietigd. Maar wie denkt daar tegenwoordig nog over na. Laat staan dat er pogingen worden gedaan om de herinnering hieraan levend te houden.En dan natuurlijk over ons eigen koloniale verleden. Over de heldendaden van onze mannen in het verre Indië, daar weten we nog wel wat van. Maar van die zaken waar wij eigenlijk helemaal niet zo trots op kunnen zijn, weten we niet zo veel af. Deze handelingen zijn inmiddels aan de vergetelheid van de geschiedenis prijs gegeven.Om de herinnering aan de Sjoa in Nederland levend te houden worden veel krachtsinspanningen getoond. De Anne Frank stichting met het museum Het Achterhuis doet veel moeite en slaagt erin jaarlijks veel belangstelling voor de persoon van Anne Frank en de jodenvervolging te kweken. In de afgelopen jaren zijn in talloze plaatsen in ons land, waar ooit eens een gevestigde joodse gemeenschap was maar waar thans de huidige jonge generatie mede vanwege de Sjoa nog nooit een jood in levende lijve heeft gezien, ter herinnering monumenten opgericht. Of oude synagogengebouwen worden opnieuw heropend, nu als herdenkingsruimte of museum.En toch, blijkens de recente gegevens weet een heel groot deel van onze jongere samenleving nauwelijks iets over de verschrikkingen van toen.Dit is natuurlijk te betreuren. Maar dat geschiedenis, hoe belangrijk en cruciaal haar boodschap juist ook voor het heden is, onderdeel wordt van de vergetelheid, is gewoon een historisch feit. Zo hi