Parsja 11A Wajigasj (Beresjiet/Genesis (44:18-47:27)

"Hierop deed Joseef zijn broers uitgeleide en zei tegen hen: ‘Vertoornt u niet op de weg’." (Bereesjiet 45:23).

Houdt jullie niet bezig met het bestuderen van de Tora opdat u onderweg niet zult verdwalen, wanneer jullie teveel verdiept zijn in het ‘lernen’.Maakt geen te grote stappen en gaat ‘met de zon’, dat wil zeggen voordat de zon is ondergegaan, de stad binnen.Maar naar de eenvoudige betekenis moet men het als volgt uitleggen:Omdat de broers zich schuldig voelden over de verkoop van Joseef, vreesde hij, dat zij met elkaar ruzie zouden maken onderweg over de vraag wie verantwoordelijk was voor de verkoop van Joseef. Dit is ook de vertaling van Onkelos: "Maakt geen ruzie onderweg".Maar volgens Rav Juda Nachsjoni zien vele andere middeleeuwse geleerden, zoals Rasjbam (1085-1174), Ramban (1194-1270), Chizkoeni (13e eeuw) en de Ba’alé HaTosafot (1250) dit meer als een verzekering en niet als een opdracht of goede raad. Joseef zou dan gezegd hebben: "Wees niet bang onderweg, want mijn naam, als onderkoning van Egypte, begeleidt jullie."De stam RGZ (vertoornen) wordt ook wel vertaald als een uitdrukking van angst. In de voetsporen van Rabbi Jitschak Abarbanel (1437-1508) is dit echter een goede wens: Joseef zegent zijn broers dat hen onderweg niets zal overkomen, omdat zij bezig zijn met het doen van een grote mitswa (sjeloeché mitswa enam nizokiem – wanneer men onderweg is naar een mitswa wordt men niet door ongeluk getroffen). Het zou ook kunnen zijn dat Joseef hen opdraagt vooral niet door andermans velden te gaan, zodat de eigenaren onderweg niet kwaad zullen worden op de broers. "Vertoornt u niet" betekent dan: zorg ervoor dat anderen niet kwaad op u worden.Geen halachische diepgang onderwegIn de Talmoed (B.T. Ta’aniet 10b) leggen onze Geleerden het ‘Vertoornt U niet op de weg’ uit als een opdracht om zich onderweg niet bezig te houden met halacha (de joodse wet). Dit lijkt in tegenspraak te zijn met de bekende woorden ‘oewelechtega baderech’ – dat men nooit mag stoppen met ‘lernen’, hetgeen we afleiden uit ‘Sjema’ waar staat dan men zelfs onderweg Tora moet leren.Dit lijkt in tegenspraak met de bekende uitspraak van Rabbi Ellai, die stelt dat "wanneer twee mensen samen op weg zijn en zij geen Tora-onderwerpen bespreken, dit een zeer afkeurenswaardige zaak is". De Talmoed B.T. Ta’aniet 10b geeft hierop het antwoord: "onderweg is het verboden om zaken diepgaand te behandelen, maar herhaling van eenvoudige regels is toegestaan." Onderweg is men ook verplicht om Tora te leren maar daar dit gevaar kan opleveren, mag het niet te diepgaand zijn.Rabbi Efraim Luntshits (16e-17e eeuw) legt hier nog bij uit dat onze Wijzen niet zozeer oog hadden voor het gevaar onderweg (hoewel dit ook een belangrijk halachisch onderwerp is, hoeft dit echter niet vermeld te worden omdat de Tora geen medisch handboek is). Het ging hen voornamelijk om de schade aan de halacha. Wanneer men onderweg probeert te lernen gaat dit niet diep genoeg. Volgens Rav Amiël wilde Joseef aan het begin van de diaspora zijn broers zeer actuele lessen meegeven: "Houdt jullie je niet te veel bezig met halachische aangelegenheden". Volgens Rav Amiel wilde Joseef hen hiermee aangeven, dat ze zich niet te veel theoretisch en ideologisch moesten opstellen maar veel meer moesten denken aan de praktijk. Ze moesten creatief omgaan met de nieuwe realiteit.Verder mochten ze geen te grote stappen nemen, hetgeen duidt op de angst van Joseef dat ze van de ene extremiteit in de andere zouden vervallen:"Neemt altijd de gulden middenweg". "Wanneer de zon van succes jullie tegemoet schijnt, moeten jullie de zaken voorbereiden; maar doe dit niet in een situatie van depressie en verval."Alle woorden van JoseefHoe moest Joseef het goede bericht overbrengen aan zijn vader Ja’akov, die meende dat hij verscheurd was door een wild dier, zonder zijn broers beschaamd