Iedere vrijdag plaatst joods.nl een column uit het boek Surfen op de zee van de Talmoed van drs. Leo Mock. Tegelijkertijd verschijnt op de website van het Joods Educatief Centrum CRESCAS een column uit Leo Mocks boek Zappen door de Talmoed.
Afl. 2: Volwassenheid
In de Misjna vinden we een soort levensloop van de mens, gerelateerd aan zijn leeftijd:
“Jehoedah ben Tema (Israël, tweede eeuw) zegt:
- Bij vijf jaar voor Tora
- Bij tien jaar voor Misjna
- Bij dertien jaar voor de geboden
- Bij vijftien jaar voor Talmoed
- Bij achttien jaar voor het huwelijk
- Bij twintig jaar voor najagen
- Bij dertig voor kracht
- Bij veertig voor wijsheid
- Bij vijftig voor raad
- Bij zestig voor ouderdom
- Bij zeventig voor bejaardheid
- Bij tachtig voor kracht
- Bij negentig voor kromheid
- Bij honderd is het alsof hij dood is en van de wereld weg is.” (Awot 5:21)
De woorden ‘bij dertien jaar voor de geboden’ vormen een van de oudste bronnen waaruit de leeftijd waarop een kind meerderjarig wordt, uit op valt te maken. Immers, in de Tora lezen we veelvuldig een andere leeftijd. Wie bijvoorbeeld dienst doet als Leviet doet dat vanaf zijn 20ste tot zijn 50ste jaar; ook vind je de minimumleeftijd van 20 bij de tellingen die worden verricht in de Tora door Mosjé. Het lijkt er dus op dat de Tora uitging van 20 als grens van volwassenwording – een criterium dat niet ver af ligt van de leeftijd van achttien jaar waarop men wettelijk meerderjarig wordt in de meeste Westerse landen.
De rabbijnen lijken er anders over te denken. Voor hen is 13 jaar en één dag de leeftijdsgrens voor de jongen waarop hij tot man wordt. Of zoals Rasji (1040-1105) dit uitlegt in zijn verklaring op deze Misjna: “Bij dertien jaar voor de geboden: want wie twee schaamharen heeft voor hem gelden de bijbelse geboden… dat is een overlevering van Mosjé op Sinai ontvangen. En de geleerden hebben de gemiddelde leeftijd voor het verschijnen van deze twee haren op dertien berekend. En daarom wordt hij dan ingewijd om de geboden te vervullen. Omdat vanaf die leeftijd men waarschijnlijk wel die twee haren heeft, omdat dat zo bij de meeste kinderen is. Wanneer men echter zeker weet dat hij die twee haren niet heeft hoeft hij niet vanuit bijbelse verplichting de geboden te onderhouden, alleen maar vanuit rabbijns voorschrift van opvoeding. En vanuit bijbels opzicht wordt hij volwassen pas bij twintig jaar. Wanneer iemand 20 jaar is en geen twee schaamharen heeft dan is hij dus steriel en is desalniettemin verplicht om alle bijbelse voorschriften te onderhouden.”
Rest ons nog de ‘grote halachische vraagstukken’ die de afgelopen eeuwen ontdekt werden en waarover de Talmoed en middeleeuwse commentatoren echter niet wakker lijken te liggen. Hoe zit het met een mezoeza1 die een kind voor zijn 13de jaar aan zijn deurpost bevestigde? Toen hij de mezoeza ophing was hij niet verplicht om dit te doen, hij was immers nog geen dertien. Volgens sommigen moet de jongen na zijn Bar-Mitswa inderdaad de mezoeza er afhalen en opnieuw opspijkeren, maar niet nogmaals de zegenspreuk ‘van het aanslaan van de mezoeza’ uitspreken. Het aanspijkeren is uit twijfel te herhalen, maar de zegenspreuk niet omdat je Gods naam niet zo maar mag uitspreken. Ook niet in geval van twijfel.
1Kokertje met daarin een stukje perkament met de tekst uit Dewariem 6:4-9 en 11:13-21 waarin de basisprincipes uit h
