In archieven en op zolders zijn brieven en ansichtkaarten van Anne Frank ontdekt van voor haar onderduiktijd in het Achterhuis. Daarin beschrijft zij haar leven voor en tijdens de eerste oorlogsjaren.
Anne Frank kreeg voordat zij onderdook in het Achterhuis onderwijs in de joodse leer. Na schooltijd volgde ze lessen bij rabbi Mehler, waar ze Hebreeuws leerde en onderwezen werd in de joodse geschiedenis. ,,Dat was niet ongebruikelijk voor liberale joden”, zegt Wouter van der Sluis van de Anne Frank Stichting. ,,Maar we wisten het niet.”
Van der Sluis is samensteller van de tentoonstelling ‘Anne Frank – haar leven in brieven’, die vandaag opent in het Amsterdams Historisch Museum. De expositie toont nooit eerder getoonde brieven en ansichtkaarten die Anne aan familie en vrienden in Duitsland en Zwitserland schrijft in de periode 1936 tot 1942. Ze is dan tussen de zeven en dertien jaar. De familie Frank heeft een huis aan het Merwedeplein in de Amsterdamse rivierenbuurt, een wijk waar veel Duitse joden wonen. In de zomer van 1942 duiken vader Otto, moeder Edith en dochters Margot en Anne onder in het Achterhuis, waar Anne haar beroemde dagboek schrijft.
In het Amsterdams Historisch Museum – en wegens ruimtegebrek niet in het Anne Frank Huis – zijn tweeëntwintig brieven van Anne Frank tentoongesteld, en daarnaast nog correspondentie van andere familieleden, de meeste gericht aan familie in Zwitserland. De brieven die vanaf vandaag te zien zijn, komen dan ook grotendeels uit Zwitserland, uit het privé-archief van Annes neef Buddy Elias. Ook bij het Nederlands Instituut voor Oorlogsdocumentatie (NIOD) werd een aantal brieven van haar teruggevonden, waarin Anne over haar leven in het vrije vooroorlogse Amsterdam schrijft.
De epistels over vrienden, school, vakanties en sport werpen niet een heel nieuw licht op de persoon Anne Frank, zegt Wouter van der Sluis. ,,Wel geeft het een beter beeld van hoe Anne voor 1942 leeft en hoe zij opgroeit in de rivierenbuurt.” In die Amsterdamse nieuwbouwwijk wonen voor de oorlog veel Duitse joden. Een zorgeloze Anne beschrijft hoe de joden in die tijd langzaam maar zeker geïsoleerd worden. Ze vertelt hoe ze van haar Montessorischool gedwongen overgeplaatst wordt naar het Joods Lyceum en schrijft dat ze niet meer mag schaatsen en niet meer naar het zwembad mag. ,,Om bruin te worden heb ik niet veel kans omdat wij niet in het zwembad mogen, dat is erg jammer, maar niets aan te doen”, schrijft ze in juni 1941 aan haar ‘Lieve Omi’. Zelden heeft ze het expliciet over de anti-joodse maatregelen. ,,Ze doet dat heel laconiek, tussen de regels door”, zegt Van der Sluis. ,,Ze wil het nog van zich weghouden.”
Het is niet voor het eerst dat er nieuwe documentatie over Anne Frank opduikt. Hans Westra, algemeen directeur van de Anne Frank Stichting kent de kritiek dat de stichting dit gedoseerd in de publiciteit brengt, om Anne Frank steeds opnieuw in de kijker te spelen. Dat is niet het geval, zegt hij. ,,Wel is het zo dat er zo nu en dan mensen overlijden die contact hebben gehad met de familie Frank. Die brieven worden dan vervolgens teruggevonden in familiearchieven.” Wouter van der Sluis van de Anne Frank Stichting sluit zich daar bij aan. ,,We zijn een stichting die zo veel mogelijk materiaal over haar leven probeert op te sporen. We verzamelen dat materiaal en laten dat graag aan de mensen zien.”
Bijzondere aandacht in de expositie gaat uit naar een brief die wel uit de onderduiktijd stamt. Anne schrijft die op 5 mei 1944 aan haar vader, na een heftige aanvaring. Het museum presenteert dit schrijven als Annes onafhankelijkheidsverklaring. ,,…het heeft me veel, heel veel strijd en tranen gekost om zo zelfstandig te worden als ik nu ben”, schrijf
