Het Joods Historisch Museum organiseert wandelingen-met-gids door de oude Amsterdamse jodenbuurt waar vele plekken herinneren aan de vervolging van de oorpsornkelijke bewoners tijdens de Tweede Wereldoorlog. Journaliste Mirjam Keuning liep mee en maakte voor het Algemeen Dagblad een verslag.
De wandeling voert ook langs minder bekende monumenten in dit
historische stukje van Amsterdam en in de Plantage, waarvan de
geschiedenis niet herkenbaar is aan de anonieme gevels.
Er staan witte lijnen op de grond. Ze geven de contouren aan van een
joods jongensweeshuis uit 1793. Dit is een monument dat is opgericht
voor de bijna 100 joodse kinderen en drie begeleiders die in 1943 door
de Duitsers werden weggevoerd. Geen enkele wees keerde terug uit
vernietigingkamp Sobibor. Als je het niet weet, loop je achteloos over
de lijnen op het drukke Waterlooplein bij de Stopera, de combinatie van
stadhuis en muziektheater dat in het hart van de voormalige jodenbuurt
staat.
Ooit was dit een levendige volksbuurt. “De oude jodenbuurt van
Amsterdam was geen getto zoals de joodse wijk in Antwerpen, Londen of
Parijs”, zegt gids Marin Leeda. Van de inwoners was voor het uitbreken
van de Tweede Wereldoorlog zo’n 60 procent joods. Na de oorlog waren
veel huizen verlaten en geplunderd, de joodse bewoners weggevoerd en
vermoord.
De wijk is veranderd, maar veel plekken herinneren aan de vervolging
van de joden tijdens de Tweede Wereldoorlog. De wandeling Langs stenen
herinneringen voert langs bekende en minder bekende monumenten en
anonieme gevels in de voormalige jodenbuurt en de Plantage.
Om de hoek bij het Joods Historisch Museum, dat is gevestigd in vier
synagogen, ligt het Dankbaarheidsmonument uit 1950. Het is een vergeten
beeld waar geen herdenking meer plaats heeft. “Net na de oorlog kregen
de joden geen nationaal monument. Ze moesten hun vermoorde familie maar
herdenken op de eigen begraafplaatsen”, vertelt Leeda. “Wel werd een
dankbaarheidsmonument op prijs gesteld. Hiermee konden de joden de
Nederlandse bevolking bedanken voor de hulp die ze zouden hebben gehad.
Nederland, telt na Polen, het hoogste aantal vermoorde joden.”
Leeda leidt tijdens de wandeling ook naar op het eerste gezicht
doodnormale panden. Geen bordje of gevelsteen verwijst naar historische
gebeurtenissen. Hij vertelt de verbijsterende geschiedenis achter de
anonieme gevels. Een prachtig herenhuis aan de Nieuwe Herengracht 58
was het hoofdkantoor van de omstreden Joodse Raad die door de Duitsers
was ingesteld. “Hier werd de gele jodenster uitgedeeld”, zegt Leeda.
“De bijnaam van deze gracht was Martelaarsgracht, maar niets herinnert
daar meer aan. Het ligt nog te gevoelig.Toch zou je eerlijk moeten zijn
over de historie.”
| 27 mei 2005: Langs stenen herinneringen Joods Historisch Museum, Nieuwe Amstelstraat 1, Amsterdam. De wandeling begint om 11.30 uur en gaat ook langs bekende monumenten als de Dokwerker en de Hollandsche Schouwburg. Kosten: 8,50 euro, vrienden JHM op vertoon Vriendenpaseuro 7,- |
