De Universiteit van Amsterdam (UvA) verleent tijdens de viering van de 373e Dies Natalis op 10 januari 2005 een eredoctoraat aan filmregisseur, journalist, filosoof en uitgever Claude Lanzmann.
Lanzmann is internationaal vooral bekend geworden als regisseur van SHOAH, een meer dan negen uur durende film over ‘de stemmen en gezichten van slachtoffers, daders en omstanders’ van de nazistische vernietigingspolitiek.
Claude Lanzmann (1925) behoorde tot de kleine kring van schrijvers en denkers rond Jean-Paul Sartre, Albert Camus en Simone de Beauvoir en speelde sinds 1952 een actieve rol – en na het overlijden van De Beauvoir een leidende rol – in het door hen opgerichte tijdschrift Les Temps Modernes. Dit tijdschrift vormde decennialang een brandpunt van intellectuele debatten. Als journalist legde Lanzmann zich vooral toe op diepte-interviews. Dat bracht hem er toe in 1974 te beginnen met een op film vastgelegd onderzoek naar de nazistische vernietigingspolitiek, hetgeen meer dan tien jaar later zou uitmonden in de grote documentaire Shoah. Deze film, zonder twijfel Lanzmanns belangrijkste prestatie, is niet alleen uitzonderlijk waar het gaat om de representatie van de Endloesung, maar ook als historische documentaire. Lanzmann interviewde overlevenden, bewakers, commandanten en ooggetuigen en liet hen spreken zonder gebruik te maken van een voice-over of archiefmateriaal. In de ogen van velen leverde Lanzmann met Shoah het bewijs dat het mogelijk was ook in beelden te spreken over het onzegbare en zo te ontsnappen aan een misplaatste esthetisering en melodramatische banaliteiten. Temidden van alle documentaires en speelfilms die over de nazistische vernietigingspolitiek en de Tweede Wereldoorlog zijn gemaakt, neemt Lanzmanns werk een unieke positie in. Met Shoah heeft Lanzmann een standaard gezet, waar het gaat om het debat over de visualisering van de geschiedenis, de mogelijkheden van de historische documentaire en de soms heftige debatten over de representatie van Auschwitz. Met zijn oeuvre heeft Lanzmann een belangrijke bijdrage geleverd aan de ontwikkeling van het genre van de historische documentaire.
Erepromotor is prof. dr. Frank van Vree, historicus en hoogleraar Journalistiek en cultuur.
Ter gelegenheid van het eredoctoraat van Claude Lanzmann organiseert de UvA op 11 en 12 januari 2005 de conferentie Stemmen uit het hart van de duisternis. Tijdens deze conferentie staan drie thema?s centraal: het werk van Lanzmann, de betekenis van de getuigenis in de geschiedschrijving en de individuele en sociale herinnering, en de vraag naar de grenzen en mogelijkheden van de representatie van deze geschiedenis, met name in de literatuur en de film.
