In de Jeruzalemzaal van het gebouw van Christenen voor Israël in Nijkerk is een kleine, leerzame tentoonstelling ingericht over ‘alle facetten van het joodse leven’.
Een replica van een vliegtuig van El Al bungelt aan het plafond. Erboven hangt een bordje: "Jeruzalem: 3600 kilometer". Het lijkt onbereikbaar ver weg. Als Lewie Vandevliet echter op de sjofar blaast, ligt de heilige stad ineens in Nijkerk.
De expositie "Alle facetten van het joodse leven", in de Jeruzalemzaal van het gebouw van Christenen voor Israël in Nijkerk, is niet groot. Er staan geen topstukken en kostbaarheden zoek je er tevergeefs. Maar de indruk die het getoonde op een geïnteresseerde bezoeker maakt, is er niet minder om. Tot en met begin juli zijn groepen en scholen welkom en in de zomermaanden juli en augustus kunnen ook dagjesmensen in Nijkerk ruiken aan het joodse leven.
Lewie Vandevliet, verbonden aan de stichting Birkat Olam in Apeldoorn, geeft enthousiast uitleg bij de verschillende onderdelen van de expositie. "We hebben een keus moeten maken, want onze stichting heeft materiaal genoeg om drie van deze zalen te vullen", zegt hij. Vandevliet vertelt al voor de deur naar de expositiezaal officieel opengaat dat de tentoonstelling niet een beeld geeft van hét joodse leven. "Toen de Eeuwige de Tora gaf op de Horeb stonden er heel veel mensen rond de berg. Er wordt wel gezegd dat er evenveel mensen bij de Horeb stonden als er lettertekens in de Tora staan. En al die mensen hebben daarop hun eigen visie, en dat mag ook. Daarom geeft de expositie niet weer hoe het moet, maar hoe het kan", meent Vandevliet.
Als de deur eenmaal open is, geeft hij direct een staaltje van joods chauvinisme ten beste. "Weet u wat het verschil is tussen het Hebreeuws en het Nederlands?" Stilte. "Het Hebreeuws is een taal", lacht hij. "Nee, ik zeg niet dat het Nederlands dat niet is, dat is uw interpretatie", weerlegt hij rhetorisch en met veel armbewegingen de verwachte beschuldiging.
De expositie begint met de thora. Op een tafel ligt een wetsrol. De samenstellers van de expositie zijn met het woordje wet, als vertaling van het Hebreeuwse woord thora, trouwens niet tevreden. "Laat ik u eerlijk zeggen dat er geen goede vertaling van de inhoud van de thora mogelijk is. Iedere vertaling is slecht en iedere vertaling is een beetje goed", vertelt Lewie. "Een Hebreeuws woord heeft namelijk meerdere dimensies. Dat kun je in een vertaling nooit goed weergeven." Wat het woord thora betreft: Vandevliet zou liever niet spreken over de wet, maar over de weg. "Het duidt op een manier van leven, een leerproces, de levensweg."
In de zaal staat een tafel waarop alle attributen uitgestald zijn die gebruikt worden op de sabbat, het wekelijkse hoogtepunt in het joodse gezinsleven. Over de vertaling van het woordje sabbat heeft hij ook wel het een en ander op te merken. "Je kunt het lezen als "de zevende", maar je kunt het woord ook zo uitspreken dat het "feestvieren" betekent. De diepere betekenis van het woord is echter "ophouden", "staken". De Eeuwige hield op de zevende dag van de week op met werken en zegt ons dat wij dat ook moeten doen."
In de thora wordt drie keer over de instelling van de sabbat als rustdag gesproken en verder komt de dag 32 keer ter sprake, zegt Vandevliet. Op de dag, die vrijdagavond begint bij zonsondergang, wordt eerst samen gegeten. Er is wijn, er zijn kaarsen en er is brood. Lewie: "In alle handelingen rond de maaltijd is er een samenwerking tussen de man en de vrouw. Zo bakt de vrouw het brood en breekt de man het. Dat laat zien dat de Eeuwige de mens mannelijk en vrouwelijk heeft geschapen
