Ze is 75 nu, net zou oud als Anne Frank zou zijn geworden op 12 juni dit jaar. Jacqueline van Maarsen, ‘Jopie’ in het dagboek van Anne Frank, presenteerde haar boek woensdag in Berlijn. ‘Ich heisse Anne, sagte Sie, Anne Frank’, is vorig jaar in april in Nederland uitgebracht.
Van Maarsen is trots: “Nu ben ik ook een echte
schrijfster.” Maar ze voegt er meteen aan toe: “Het gaat natuurlijk
om het onderwerp.” Ook in Duitsland wordt de 75ste verjaardag van Anne
Frank dit jaar herdacht. Eerder dit jaar was in Frankfurt een tentoonstelling
te zien waarin Anne opzettelijk als een ‘gewoon Duits meisje’ werd neergezet.
In Berlijn is dat nog eens goed te zien op een speciale fototentoonstelling,
met nog niet eerder gepubliceerde kiekjes uit het album van de familie uit Frankfurt.
Want Duits was Anne, voordat ze in 1938 met haar familie naar Nederland moest
vluchten. In 1941 leerde Jacqueline van Maarsen Anne kennen. “Er kwamen
steeds meer Duits-joodse kinderen op het Joods Lyceum in Amsterdam, al was ik
me niet zo bewust van het joodse.”
Anne en ‘Jopie’ (naar Joop ter Heul, de
hoofdpersoon uit de boeken van Cissy van Marxveldt) werden meteen
boezemvriendinnen. Van Maarsen, dochter van een Nederlandse joodse vader, zegt
dat ze haar leven aan haar moeder te danken heeft. Zij ging op een dag naar de
SD en confronteerde die instantie met de eigen rassenwetten. Haar moeder was
een katholieke Française. Daardoor kon Van Maarsen de gele ster van haar jas
halen. In Berlijn herinnert Van Maarsen aan een kennis van haar vader die “het
vuile werk” moest opknappen: de lijken van de gaskamers naar de ovens
brengen. Waarom zo’n choquerend voorbeeld?. “Ik wil, ook juist hier, aan
de kinderen van de daders duidelijk maken wat er gebeurt, als antisemitisme
maar ook racisme tot het uiterste wordt doorgevoerd.”
Dat de discussie in
Duitsland nog zeer actueel is, bewees de vorige maand in Berlijn gehouden
conferentie over antisemitisme. Het eerste bezoek van van Maarsen aan Duitsland
dateert uit 1994. Daarvoor wilde ze niets met de oosterburen te maken hebben.
“Ik had het idee dat de meesten racisten waren. Ik vond het een vreselijk
idee om naar dat land te gaan. Dat gevoel is nu veranderd. “
“Begrijpen wil
ik de gruweldaden uit de nazi-tijd niet, dat zou een soort vergeven zijn. Maar
wél wil ik proberen te bevatten hoe de naoorlogse generatie in Duitsland met
zijn verleden omgaat.” Van Maarsen heeft lang gewacht met het naar buiten
brengen van haar herinneringen. De reden dat ze toch de openbaarheid zocht, is
dat ze de cultus die rond Anne Frank is ontstaan, te ver vond gaan.
“Natuurlijk is het goed dat ze wordt gebruikt als symbool voor alles wat
de joden is aangedaan. Maar men gaat voorbij aan het feit dat ze een kind was,
een meisje van vlees en bloed. Ze kon vreselijk jaloers en veeleisend zijn. Maar
ze wordt alleen maar opgehemeld en afgeschilderd als een superintelligente
heilige.” Het leukste van Anne? “Ik heb nog nooit iemand gekend die
zo met volle teugen van het leven genoot.”
Bron: Telegraaf, 27 mei 2004
